Το ταξίδι της μουσικο-θεματικής παράστασης «Τα 5 στοιχεία» στη Σύρο – Μια συζήτηση με την Άννα και τον Τάκη Μπουρμά

Συνέντευξη στην Τάνια Νικολοπούλου και το likewoman.gr

Ο προορισμός της μουσικής υπάρχει εκεί όπου η ψυχή του ανθρώπου ακούει τη μελωδία της φύσης: τους ήχους του ανέμου, των ξύλων που τ’ αγκαλιάζουν οι φλόγες της φωτιάς, το ύδωρ των ψαριών, της Γης, όπου κατοικεί ο άνθρωπος, τα ζώα, όπου πνέουν τ’ άνθη, εκεί που η ιστορία γράφηκε σε πέτρες. Το πέμπτο στοιχείο της φύσης, σε μια δραπέτευση έξω από τον φλοιό της γη, είναι ο Αιθέρας, ο οποίος, σύμφωνα με τον μύθο του Ησίοδου, ήταν η θεότητα γεννημένη από την ένωση της Νύχτας και του Ερέβους ( συμβολίζει τη σιωπή και το χάος της νύχτας).

Η Άννα Μπουρμά, τραγουδοποιός, συνθέτρια και στιχουργός, εμπνεύστηκε από τη φύση της «Τα 5 στοιχεία», πλάθοντας με τον νου της μια μουσική που θα μιλήσει στις συνειδήσεις όλων, που τους αφορά και τους επηρεάζει. Σχεδίασε μια μουσικο-θεματική παράσταση, η οποία περιλαμβάνει τραγούδια που έχει γράψει ο πατέρας της, ο Τάκης Μπουρμάς, αλλά και κορυφαίων συνθετών, όπως η Λίνα Δημοπούλου, ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου κ.ά.

Σε ένα ταξίδι των «πέντε στοιχείων» στο νησί της Σύρου, στο Θέατρο Απόλλων, αντικρίσαμε τη σιωπή και τον θόρυβο που προκαλούν τα πέντε στοιχεία μέσα μας. Η Άννα Μπουρμά αφηγήθηκε με το σώμα της και τις «χορδές» της φωνής της την προέλευσή μας, τραγούδησε για τα πέντε στοιχεία και μια οικεία ανάμνηση ανάλαμψε μπρος στα μάτια μας. Ο Τάκης Μπουρμάς, ο πατέρας της Άννας, στιχουργός, ποιητής και συνθέτης, έγραψε τα τραγούδια της παράστασης, στα οποία πρωταγωνιστούν ποιητικές ενατενήσεις στο κάθε στοιχείο μοναδικά.

Σε ένα από τα καμαρίνια του Θεάτρου Απόλλων, η Άννα και ο Τάκης Μπουρμά-ς μιλούν για την Τέχνη με την όψη των δικών τους ματιών. Με πάθος, μεράκι και αγάπη για το έργο τους μας περιάγουν σε αυτό το πρωτότυπο και μοναδικό εγχείρημα «Τα 5 στοιχεία».

Άννα Μπουρμά

Στην «πλεύση» των «πέντε στοιχείων» με προορισμό τη Σύρο, ποια συναισθήματα βιώνετε σε αυτό το ταξίδι;

Είναι απερίγραπτο, είναι ένα συναίσθημα που έχει μέσα του την ικανοποίηση, την επιβεβαίωση, έχει τη συγκίνηση, έχει και την περηφάνια. «Τα 5 στοιχεία» είναι μια παράσταση που έχει ήδη γίνει επιτυχημένη, έχει κάνει ήδη πολλές παραστάσεις, και έρχεται και κουμπώνει και φτάνει στο ζενίθ με το ταξίδι μας στη Σύρο, που μπαίνοντας στο θέατρο Απόλλων,  εγώ και ο πατέρας μου κοντοσταθήκαμε και συγκινηθήκαμε, δακρύσαμε και είπαμε «φτάσαμε έως εδώ».

Τι πραγματεύεται αυτή η μουσικο-θεματική παράσταση; Που μας διανύει στα άδυτα της φύσης…

Τη σχέση που βιώνουμε ψυχικά με το κάθε στοιχείο, πέραν της φυσικής μορφής:  τη φωτιά που καίει, το νερό που ρέει, τον αέρα που φυσάει κ.ά. Τα «5 στοιχεία» συσχετίζονται με τον εσωτερικό μας κόσμο, είναι σαν να προσεγγίζεις μια ψυχαναλυτική κατάσταση σε κάθε στοιχείο διαφορετικά: η φωτιά έχει το δυναμικό, έχει το απότομο, έχει και το καταστροφικό, εμπεριέχει,  όμως, την ίδια τη ζωή, χωρίς φωτιά δεν θα ζούσαμε. Στην κατανόηση των στοιχείων συντελεί ο πατέρας μου με τα κείμενα που αφηγείται και που έχει γράψει ο ίδιος. Αυτό βοηθά τον θεατή στον τρόπο που το βλέπει και που το προσεγγίζει. Τα κείμενα που αφηγείται ο πατέρας μου περιέχουν στίχους από κάθε τραγούδι που θα ακολουθήσει.

Οι κινήσεις-το λίκνισμα του σώματος, το κάθε βήμα είναι…

… Το άλλο μισό. Είναι η ολοκλήρωση της έκφρασης. Έχω, ευτυχώς, την ικανότητα και τη γνώση να μπορώ να εκφράζω τα συναισθήματά μου, εκτός από τον ήχο μου, και με τη κίνησή μου. Σε αυτό το είδος  παράστασης που κάνω, είναι απαραίτητη η κίνηση, είναι το μισό, γιατί όπως έχει πει και πάρα πολύ σωστά και η Μάρθα Γκράχαμ, που λατρεύω και έχω επηρεαστεί από τις κινήσεις της, την έχω «διδαχτεί» μάλιστα τρία χρόνια: «ό, τι δεν μπορεί να πει το στόμα, το λέει το σώμα». Το ένα κομμάτι είναι η κίνηση και το άλλο μισό η μουσική, το τραγούδι.

Σας μεθά και σας παρασύρει η δύναμη της έκφρασης…

Ακριβώς! Ενώ είναι χορογραφημένο, δεν είναι περιορισμένο στη χορογραφία, ξέρω τι θα συμβεί, αλλά μπορεί σε κάθε παράσταση να δεις μια διαφορετική πτυχή. Δεν είναι αυστηρά χορογραφημένο, γιατί δεν με διαφέρει να δείξω ότι είμαι χορεύτρια. Οι κινήσεις είναι αυτές που σε βοηθούν να βγάλεις ό, τι δεν μπορείς να πεις με το στόμα και χαλαρώνει και το κοινό αυτό:  ο θεατής αφήνεται, οικειοποιείται τον χορό.

Πως εξηγείται η αγάπη και η θέρμη, με τα οποία το κοινό αγκαλιάζει τα «πέντε στοιχεία»;

Η αιτιολογία είναι η εξής: θεωρώ πρώτα απ’ όλα ότι είναι κάτι πρωτότυπο, άρα, με την έλευσή του στην παράσταση, ο θεατής βλέπει κάτι άλλο, είναι αυτό που τους «ξενίζει» ευχάριστα όμως, τους εκπλήσσει, δεν τους απογοητεύει. Οι άνθρωποι έρχονται μετά τις παραστάσεις στα παρασκήνια και μας λένε ότι αισθάνονται καλύτεροι άνθρωποι, ότι ξελάφρωσαν, ότι ξέχασαν το βάρος καθημερινότητά τους. Αυτοί οι κόσμοι που διηγούνται, ο καθένας με τον τρόπο του, είναι οι ψυχικοί κόσμοι, οι οποίοι είναι ανεπεξέργαστοι. Η ψυχανάλυση είναι και δουλειά του καλλιτέχνη, εκείνος μαθαίνει στο κοινό να εξασκεί τα συναισθήματα, το νιώθουν πρωτόγνωρο, γιατί είναι πιο αθώα τα πράγματα εδώ, δεν το κάνουμε για να οικονομήσουμε λεφτά, δεν βλέπουμε τον κόσμο που έρχεται μέσα σαν μονάδα χρήματος, βλέπουμε τον κόσμο σαν μέρος της παράστασης.

 Φεύγοντας από αυτή τη ζωή επιδιώκουμε ν’ αφήσουμε έναν δρόμο για τα επόμενα παιδιά, που θα ασχοληθούν με τον τομέα της μουσικής. Αυτοί που δεν γνωρίζουν την τέχνη της μουσικής, να τη μάθουν και να έχουν μια καλή εμπειρία, να έρθει ένα μέρος κοινού να δει και αυτόν τον τρόπο ψυχαγωγίας.

Τα νοήματα του έργου μπορούν να τα «αποκομίσουν» μονάχα οι «λίγοι»;

Όχι, όχι, ποτέ δεν το πίστεψα αυτό. Σε αυτή την παράσταση έχουμε κοινό απ’ όλα τα είδη μουσικής.  Πιστεύω ότι δεν έχει κανένα όριο, πιστεύω ότι μπορούν να τη δουν όλοι, θα τους αγγίξει όλους, και θα υπάρξει και το κοινό που μπορεί απλά να μην τους αρέσει αυτό το είδος, αλλά δεν θα απογοητευτεί. Αυτή η μουσική έχει ψυχικές εντάσεις και μετέχουν όργανα στην παράσταση: όπως είναι η γκάιντα, που δεν είναι πολύ συνηθισμένη και τώρα το ντουντούκ, που δεν έχει την ευκαιρία ο κόσμος να τ’ ακούσει ζωντανά.

Πως γεννήθηκε αυτό το «νεογνό» των πέντε στοιχείων της φύσης;

Ήταν μια συνειδητοποίηση, όταν άρχισα να ακούω ξανά τους δίσκους μου, ξανά και ξανά, ακροάσεις των ακροάσεων, από το πρωί μέχρι το βράδυ, και συνειδητοποίησα ότι όλοι οι στίχοι των τραγουδιών φέρουν τα φυσικά στοιχεία: οι πηγές, η θάλασσα, «ένα τραγούδι αν σωθεί, να χει φωτιά στη μουσική», το τηλεσκόπιο που παραπέμπει στον αιθέρα… Όταν τ‘ άκουγα, δεν γνώριζα το πέμπτο στοιχείο, τον αιθέρα -ο οποίος δεν υποστηρίζεται μόνο από την αρχαία ελληνική φιλοσοφία, υποστηρίζεται και από την ινδική και από την κινέζικη. Υπήρχε αυτή η μεγάλη κατηγορία τραγουδιών που μιλούσε για τον Αιθέρα. Διαβάζοντας, προέκυψε το πέμπτο στοιχείο, ο αιθέρας, και τότε κούμπωσε το έργο. Ο πατέρας μου δεν είχε ιδέα, συγκεκριμένα όταν του το είπα με κοίταζε με μια απορία, γιατί πρώτα απ’ όλα του άρεσε η ιδέα, δεν ήταν ότι με αμφισβήτησε.  

Θα ήταν ελλιπή η παράσταση δίχως το πέμπτο στοιχείο;

Σίγουρα κάτι θα έλειπε…

Βιώσατε δυσκολίες στην προσπάθειά σας να μοιραστείτε αυτό το έργο με τον κόσμο;

Είχα μια πολύ άσχημη εμπειρία σε μια μουσική σκηνή. Υπήρξε μια πολύ άσχημη συμπεριφορά, σχεδόν αλήτικη θα την έλεγα: στην πρεμιέρα, μισή ώρα πριν ξεκινήσουμε την παράσταση, δεχτήκαμε ένα απειλητικό τηλεφώνημα από τον ιδιοκτήτη της μουσικής σκηνής, και εκείνη τη στιγμή είπα «δεν θα ανέβω στη σκηνή». Βγήκα έξω και μίλησα στον κόσμο, τους εξήγησα το συμβάν, τους είπα «συγγνώμη» και πως «η μουσική δεν αξίζει να είναι σε τέτοια χέρια». Χειροκροτήσανε, έδειξαν κατανόηση όταν με έβλεπαν στο σκαλοπάτι να κλαίω, πολύ άσχημη εμπειρία, δυστυχώς έχουμε βιώσει διάφορες τέτοιες καταστάσεις…

Η Τέχνη φλερτάρει με τη φύση της, τι γίνεται όταν ανάμεσα σε αυτά τα δύο προκύπτει μια έκρηξη;

Η φύση και η Τέχνη είναι το ίδιο σχεδόν πράγμα. Η Τέχνη είναι φυσικό πράγμα στον άνθρωπο. Δεν τα ξεχωρίζω και δεν θεωρώ ότι υπάρχει μεταξύ τους κάποια σύγκρουση ή έκρηξη, το βλέπω ως κάτι φυσικό, υπάρχει και το ανακαλύπτεις, το καλλιεργείς και έχεις τη δυνατότητα, πρώτα την ψυχική, γιατί εκεί παίζεται  όλο το παιχνίδι, και μετά έρχονται τα υπόλοιπα. Αυτό υποβόσκει και δημιουργεί αυτά τα ωραία ψυχοσωματικά: όλοι γνωρίζουμε ότι όταν δεν κάνει το σώμα αυτό που θέλει, διαμαρτύρεται με πολλούς τρόπους.

Στην εκτέλεση αυτού του εγχειρήματος, ξεγυμνώνεστε επί σκηνής; Ποιο συναίσθημα σας κυριεύει;

Πρώτα απ’ όλα, αυτό που πρέπει να πω πραγματικά είναι ότι, από την αρχή της παράστασης έως το τέλος, μέσα από αυτό το φαρδύ φόρεμα είμαι σύγκορμα ανατριχιασμένη, είναι καταπληκτικό συναίσθημα, γιατί νιώθω τις δονήσεις, είναι αυτό που έχω πει πάρα πολλές φορές: το συναίσθημα του έρωτα μπορώ να το ελέγξω, μέχρι ένα σημείο, όσο μπορεί ο άνθρωπος, το συναίσθημα της θλίψης επίσης, και το συναίσθημα της αγάπης, για να μην καταστρέψεις τον άλλον από την υπερβολική σου αγάπη… στις δονήσεις που μου δίνει ο ήχος και η εικόνα, δεν μπορώ ν’ αντισταθώ, κλαίω, διαμαρτύρομαι, παθαίνω διάφορα, δεν μπορώ να τις ελέγξω, άρα, επί σκηνής, αυτό που γίνεται, δεν έχει κανέναν έλεγχο, και όταν λέω έλεγχο, εννοώ πως δεν στέκομαι σε σκέψεις όπως «αυτό τώρα δεν πρέπει να το κάνω, δεν είναι πρέπον, κι αν κάτι  βγει ζαβό;», όταν κάτι νιώθω, το κάνω, είμαι ειλικρινής στον κόσμο.

Ξεπερνάτε τα όρια;

Ναι, τα όρια τα δικά μου. Ο θεατής μπορεί να μην το βλέπει, αλλά εγώ τα έχω ήδη ξεπεράσει -και μετά είμαι δυο μέρες ρετάλι.  Στις αρχές αρρώσταινα μετά τις παραστάσεις, τώρα δεν αρρωσταίνω αλλά είμαι άδεια τελείως, θέλω ξεκούραση, θέλω να μην μιλάω καθόλου για κάποιες ημέρες…

Εξελίσσεται κάθε φορά αυτό το «γέννημά» σας;

Ναι! Μεγαλώνει μαζί μας. Μπορεί κάθε φορά να διαφοροποιείται μια κίνηση, να διαφοροποιείται μια ερμηνεία, ένα μπάσο, να βάλουμε άλλη συχνότητα, μπορεί να διαφοροποιηθεί το φινάλε ενός τραγουδιού…

Ποιος ο κρίκος που σας δένει, ερμηνευτικά και νοηματικά, με τον πατέρας σας, επί σκηνής;

Ο πατέρας μου έχει ακριβώς τον ρόλο εκείνον που χρειάζομαι.  Aν δεν ήταν εκείνος, θα έπρεπε να πάρω έναν ηθοποιό, που να έχει αυτή την ηλικία, γιατί θέλω να τονίζεται αυτό με τις δύο γενιές στη σκηνή, είναι φτιαγμένο επίτηδες έτσι, να υπάρχει ο άνθρωπος που έχει μεγαλώσει, έχει δει τη ζωή και από την καλή και από την κακή, και του «λείπει» ο ενθουσιασμός, αλλά υπάρχει τ’ όνειρο, και το δεύτερο πρόσωπο να είναι ο νέος που τώρα  ανακαλύπτει τη ζωή… Ο πατέρας μου εισάγει στο τραγούδι την ωριμότητα και συνδιαλέγεται με την ερμηνεία τη δική μου, την κρυστάλλινη -τον ήχο δεν τον διαλέγουμε, μας τον έχει δώσει η φύση- αυτά τα δύο αντίθετα πράγματα μεταφέρουμε θεατρικά, αυτήν την αντίθεση…

Σε ποιο ανώτατο, άγνωρο, συναίσθημα περιπλανιέται ο θεατής;

Σε αυτό το θέμα, ο σκοπός είναι αυτό που λένε πολύ η «κάθαρση», το ξελάφρωμα, η ελπίδα, και τέλος να ξανανιώσουμε το μεγαλείο που είναι ο άνθρωπος, ως άνθρωπος, «τι είμαστε», όχι αυτό που το έχουμε ισοπεδώσει, έχουμε γίνει μισάνθρωποι… Τι είμαστε; Σάπιοι κακοί; αυτή τη πλευρά δεν την θέλω, δεν με ενδιαφέρει, ενισχύω την θετική πλευρά του ανθρώπου σε όποια κατεύθυνση.

Τι είναι αυτό που θέλουν να πουν τα τραγούδια που ερμηνεύετε για τη φύση μας;

Να τη θυμίσουνε!

Την έχουμε ξεχάσει;

Ναι! Η τεχνολογία έχει ένα πάρα πολύ θετικό κι ένα πάρα πολύ αρνητικό στοιχείο: Το θετικό είναι ότι σου ανοίγει τους ορίζοντες και μπορείς να γνωρίσεις με μεγαλύτερη ταχύτητα περισσότερα πράγματα, αλλά σε απομονώνει. Όταν ο άνθρωπος δεν είναι κοινωνικοποιημένος, δεν συζητάει, δεν αγκαλιάζεται, δεν φιλιέται, δεν πηγαίνει έναν περίπατο με κάποιον, δεν πάει για καφέ, και βρίσκεται απομονωμένος, όλα του τα τσάκρα, όπως το λένε σε άλλη φιλοσοφία, μπλοκάρουν. Ο άνθρωπος ανήκει σε ομάδες, δεν είναι τυχαίο ότι γινόμαστε ζευγάρια, είτε φιλικά, είτε ερωτικά, δεν είναι τυχαία όλα αυτά, όταν πτυχές ανθρώπινες κόβονται, χάνονται και συναισθήματα.

Ο αιθέρας, το πέμπτο στοιχείο, το σύμπαν, ποια ερμηνεία έχουν από το μικρό σας τηλεσκόπιο;

Εγώ είμαι λάτρης του πέμπτου στοιχείου από την παιδική μου ηλικία. Πάντα με προβλημάτιζε το σύμπαν, αυτό που υπάρχει γύρω μας. Όταν συνειδητοποίησα το μέγεθός του, στην πέμπτη δημοτικού, εντυπωσιάστηκα. Αυτή η στιγμή ήρθε σε ένα ελεύθερο κάμπινγκ που είχα πάει με τους γονείς μου. Τότε, ο πατέρας μου μού εξήγησε τι συμβαίνει έξω από τη γη. Η αλήθεια είναι ότι τρομοκρατήθηκα στην αρχή -οι γονείς μου έκαναν ένα παιχνίδι, όταν έκανα πολύ σωστά πράγματα, δεν μου έλεγαν σου πήραμε μια καραμέλα, μου έλεγαν σου την έφερε ο δορυφόρος. Διάβαζα αστρονομία, παρακολουθούσα τις κινήσεις των πλανητών με τηλεσκόπιο – το κάνω ακόμη και σήμερα- ήξερα τις τροχιές, τις αποστάσεις, πόσο διαρκεί ένα έτος στον Πλούτωνα. Αυτό που με δελέαζε και μου άρεσε πάρα πολύ ήταν το γεγονός του άγνωστου, με έκανε να συνειδητοποιώ το μέγεθός μου, το χάος εκεί έξωπόσο μικρή και ταυτόχρονα μεγάλη είμαι, πόσο θαύμα είμαι που υπάρχω. Αν δεν υπήρχε αυτό εκεί έξω,  δεν θα υπήρχαμε εμείς, επίσης σέβεσαι περισσότερο τους γύρω σου, σέβεσαι περισσότερο τις επιλογές που θα κάνεις στη ζωή σου. Ζεις σε ένα διαστημόπλοιο, το οποίο κινείται με τεράστια ταχύτητα μέσα σε ένα χάος, αν αυτό το διαλύσεις, δεν θα υπάρχει τίποτα μετά…

Έχουμε ξεκινήσει να το διαλύουμε;

Ναι, το μολύνουμε, το καταστρέφουμε, αυξάνεται συνεχώς ο πληθυσμός, είμαι πολύ κατά αυτού, να μην ξέρεις για ποιον λόγο φέρνεις έναν άνθρωπο στον κόσμο, συνεχώς συμβαίνει αυτό το πράγμα, ρωτάς ένα ζευγάρι «γιατί κάνατε ένα παιδί;» και δεν ξέρουν να σου απαντήσουν…

Έτυχε…

Είναι πολύ άδικο να τυχαίνει.

Είναι ένας αγώνας, αυτός που δίνετε, για να φράξετε το κακό που κάνουμε στη φύση μας;

Πιστεύω ότι δεν σταματάει τίποτα, αλλά είμαι υπεύθυνη να δείξω και μια άλλη πλευρά.

Πιστεύετε πως το κάθε στοιχείο αντιπροσωπεύει έναν άνθρωπο;

Η αστρολογία, κι ας είναι λίγο φτηνή η έννοια, το έχει καθορίσει, εν μέρει, αλλά εγώ θεωρώ ότι σίγουρα ο καθένας μας έχει ένα στοιχείο που του μοιάζει περισσότερο.

Ποια μοναδικά όργανα ακούγονται σε αυτή τη παράσταση και ποια η ιδιαιτερότητά τους;

Η τυμπανοκρουσία ήταν το σύνθημα της επανάστασης. Τα όργανα που ακούγονται στην παράσταση είναι το Duduk, το οποίο είναι αρμένικο όργανο που παίζει ο Vartan Abovian, και είναι πολύ σπάνιο, η Γκάιντα που παίζει ο Μακρής, που είναι φοβερή επίσης, καβάλ, φλογέρες ξύλινες που έχει φτιάξει ο Vartan, έχει και από καλάμι, είναι δηλαδή όργανα πνευστά, τα οποία φτιάχνουν οι ίδιοι οι μουσικοί, οι οποίοι είναι και τεχνίτες, και βγάζουν την πνοή τους μέσα από αυτή την κίνηση, η κίνησή τους ήταν που έφτιαξαν το όργανό τους.

Έξαφνα εμφανίζεται ένα σύννεφο γύρω σας, έχουμε τις εικόνες να εναλλάσσονται στο καπάκι του πιάνου…

Το βίντεο projection mapping και τα εφέ του ξυρού πάγου ήταν μια κατάσταση, την οποία είχα στο μυαλό μου και δεν ήξερα πώς να την πω. Μου άρεσε πάντα να συνδυάζω τις τέχνες, ήταν όνειρο ζωής, ήθελα να συντάσσονται σε ένα έργο το θέατρο, η μουσική,  η κίνηση, το μόνο που λείπει από την παράσταση είναι η ζωγραφική…

Τι θα θέλατε να έχει μεταλλαχτεί στη συνείδηση του θεατή μετά την παράσταση;

Αυτό που θέλω πραγματικά από τον κόσμο, είναι να καταλάβει πρώτα απ’ όλα ένα πολύ βασικό πράγμα: είναι πολύ τυχερός που ζει, είναι «απελπιστικά» μοναδικός. Ο άνθρωπος δεν έχει νόημα να φθονεί, δεν έχει κανέναν λόγο, ο κάθε ένας έχει ένα αστέρι και μια δύναμη, μόλις βρεις την ωραία σου πλευρά, θα τα καταφέρεις, θα γίνεσαι καλύτερος, μέσα απ’ οποιαδήποτε δραστηριότητα. Πάντα θα υπάρχει ένα κίνητρο βελτίωσης και εξέλιξης. Θέλω, λοιπόν, φεύγοντας από εδώ, να συνειδητοποιήσουνε οι άνθρωποι ότι είναι μοναδικοί, δεν έχουν να ζηλέψουν κανέναν, και το πιο βασικό; Αν καλλιεργήσουν τη θετική τους πλευρά, θα κάνουν μεγαλουργήματα και θα αφήνουν κάτι να βλέπει παραδειγματικά κι ο επόμενος, πρέπει να έχουμε στο μυαλό ότι υπάρχουν και οι επόμενοι που θα έρθουν, πρέπει να φτιάχνουμε το έδαφος αντί να το χαλάμε.

Τάκης Μπουρμάς

Τα ερεθίσματα για να γραφτούν τα πέντε στοιχεία…

Δεν υπήρχαν συγκεκριμένα ερεθίσματα. Γράφω εδώ και χρόνια για τα πέντε στοιχεία. Ήταν κάτι που παρατήρησε η Άννα. Αυτή η παράσταση, που ασχολείται με τα πέντε στοιχεία, είναι μια ιδέα της Άννας, η οποία προέκυψε από τους στίχους των τραγουδιών μου, δηλαδή τα «πέντε στοιχεία» υπήρχαν στην ζωή μου απλώς το αγνοούσα, ήταν η Άννα που μου επίστησε την προσοχή, και σε συνδυασμό με την αναφορά του Ησίοδου, σε αυτά τα πέντε φυσικά στοιχεία, προέκυψε η παράσταση. Όταν ήρθε η Άννα και μου ανακοίνωσε ότι έχει αυτή την ιδέα, πραγματικά την χειροκρότησα και το χάρηκα πάρα πολύ, μου είπε ότι θα πρέπει ενδεχομένως για να μπει και ο κόσμος στην διαδικασία, να μην κάνουμε κάτι που αφορά μόνο εμάς, αλλά να αφορά και τον κόσμο, να ενταχθεί σε αυτό που κάνουμε. Μου είπε ότι θα έπρεπε να γράψω κάποια κείμενα που να μιλούν για τη φωτιά, τον αέρα, για το νερό, για τη Γη, και τέλος, για το διάστημα.

Τι σημαίνει για εσάς αυτό το ταξίδι των πέντε στοιχείων στη Σύρο;

Η Σύρος είναι ένας πάρα πολύ όμορφος προορισμός, το θέατρο Απόλλων είναι απίστευτο, προσωπικά δεν έβρισκα λέξεις να εκφράσω αυτό που αισθάνθηκα μπαίνοντας σε αυτόν τον χώρο. Για έναν ευαίσθητο άνθρωπο έχει φαντάσματα, φαντάζεσαι ότι εδώ έχουν εκφραστεί, χρόνια, άνθρωποι με διάφορους τρόπους.

 Ευγνωμονώ την Άννα που με έβαλε σε αυτή τη διαδικασία, γιατί ξαφνικά μπήκα σε μία καινούργια περιπέτεια, καλλιτεχνική περιπέτεια, δημιουργική, είναι ένας διάδρομος απογείωσης, να γράψω τα κείμενα, να βγω να τα αφηγηθώ, το οποίο είναι πάρα πολύ δύσκολο. Η μεγάλη μου χαρά είναι ότι έχω ακούσει πάρα πολλές φορές, και από πολλούς διαφορετικούς ανθρώπους, πόση χαρά και αγαλλίαση δέχονται από αυτή την κατάσταση, μου έχει πει άνθρωπος: «Αυτά ήθελα χθες βράδυ να πω στην παρέα μου, πίναμε ένα κρασί και το είχα μέσα μου, αλλά δεν έβρισκα τις λέξεις».

Είμαστε κοντά στη φύση μας;

 Στη φύση κοντά δεν ξέρω αν είμαστε, νομίζω ότι είμαστε πλανεμένοι, δεν είμαστε στην φύση ούτε κυριολεκτικά ούτε μεταφορικά. Ένα μεγάλο μέρος της ευθύνης, γι’ αυτό, το έχουμε εμείς, πέρα από το σύστημα, την κοινωνία, την ελλιπή παιδεία. Πιστεύω ακράδαντα ότι δεν πρόκειται να μας σώσει κανείς, ούτε να μας βάλει σε κάποιον δρόμο, αυτό είναι μια δική μας μέριμνα, στον καθένα χωριστά, και νομίζω ότι δεν μπορεί να υπάρξει μια υγιής κοινωνία όταν νοσεί η μονάδα.

Σε τι αποσκοπεί αυτή η παράσταση;

Λέω σε ένα κείμενό μου, που αναφέρομαι στη φύση, κυριολεκτικά και μεταφορικά: «Η φύση με φέρνει πιο κοντά σε αυτό που πραγματικά είμαι, η φύση με εμπνέει, με κάνει καλύτερο άνθρωπο»,  αυτός είναι και ο λόγος της ύπαρξης αυτής της παράστασης, να προσπαθήσουμε να γίνουμε πρωτίστως καλοί άνθρωποι εμείς, με ό,τι συνεπάγεται αυτό, γιατί έχει και κάποιο κόστος, δεν είναι κάτι που μπορεί να γίνει χωρίς κόστος. Ελπίζουμε και ευχόμαστε να βοηθήσουμε και κάποιους άλλους που κρατάνε το πόμολο της πόρτας, αλλά δεν έχουνε ακόμα βρει το θάρρος να ρίξουνε την πόρτα και να δουν τι κρύβεται πίσω από αυτήν, ελπίζω να βοηθήσουμε ανθρώπους να καταλάβουν ότι έχουν μι αξία, δεν είναι πεταμένοι, όπως μας έχει δώσει το σύστημα να πιστεύουμε: ότι είμαστε κάτι πεταμένο, άνθρωποι ανεπαρκείς… Με την Άννα προσπαθούμε να εμψυχώσουμε τους γύρω μας.  

Τι αντιπροσωπεύει το κάθε στοιχείο, ιδιαίτερα ο αιθέρας;

Ο αιθέρας… Δεν άρχισα ξαφνικά να ασχολούμαι με το υπερπέραν, με τα αστροφυσικά, όχι με την μαθηματική τους προσέγγιση, αλλά με την προσέγγιση των μεγεθών… Σε συνάρτηση με όλα αυτά τα τεράστια μεγέθη που μας περιβάλλουν, εμείς είμαστε τίποτα, είμαστε ένα απειροελάχιστο, ένας κόκκος άμμου και όλο το γύρω γύρω είναι η άμμος όλων των ωκεανών της γης, για τέτοια μεγέθη μιλάμε. Πριν από πολλά χρόνια, είχα πάρει ένα τηλεσκόπιο. Έχω ένα τραγούδι σχετικό στην παράσταση, που λέει για το τηλεσκόπιο, στο οποίο μεταφορικά έβαλα το μάτι μου στην μαύρη τρύπα και κοιτώντας στο διάστημα κοίταζα μήπως και συναντήσω πουθενά τον Θεό, όχι με την θρησκευτική προσέγγιση, όμως, κατά βάθος έτρεμε η ψυχή μου μην τυχόν και τον συναντήσω και χάσω μέσα από την σκέψη μου αυτό το ιδεατό, το ανυπέρβλητο, και αυτό γιατί θέλω να έχω κάπου να απολογούμαι όταν πέφτω μπροστά σε δύσκολα ερωτήματα

Σε αυτό το πρωτοπόρο εγχείρημα πιστεύετε πως είστε ένας αγωνιστής που πολεμά μουσικά;

Αυτό το έργο είναι μια πράξη αντίστασης, χωρίς να θέλουμε να κάνουμε τους ήρωες, καμία σχέση, είναι όμως πράξη αντίστασης με ποια έννοια; Σε μια εποχή που τρέχουν πανικόβλητοι, η συντριπτική πλειονότητα των συνανθρώπων, να εξοικονομήσουν τον επιούσιο, έχουμε εμφανιστεί κάτι τύποι εμείς, οι οποίοι ακολουθούμε έναν τελείως δικό μας δρόμο, πληρώνοντας το τίμημα αγόγγυστα, αλλά η χαρά που παίρνουμε από ανθρώπους που μας πλησιάζουν και μας λένε τρεις κουβέντες και μας κοιτάνε στα μάτια καθαρά… δεν έχω αμειφθεί πιο πλουσιοπάροχα στη ζωή μου. Γιατί πάντα ήταν υλική η ανταμοιβή που εισέπραττα ως οργανοπαίχτης, αυτή όμως η ηθική ικανοποίηση που μας δίνουν με μεγάλη χαρά, αυτό που τους δίνουμε, μας το επιστρέφουν εις διπλούν, είναι πραγματικά μια κατάσταση που αξίζει τον κόπο να πληρώσουμε το όποιο τίμημα.

Αν στραφούμε ξανά στη φύση μας θα περισώσουμε τα ήδη κατεστραμμένα;

Αχ αυτή η φύση. Δεν έχουμε συνειδητοποιήσει πραγματικά, πίστεψέ με. Αυτό που σου είπα πριν με το διάστημα και τα μεγέθη, θα έπρεπε να είναι πρωτεύον μάθημα στα σχολεία, να συνειδητοποιήσουμε το μέγεθός μας. Όταν πετάς ένα σκουπίδι ή όταν ρίχνεις ένα τοξικό απόβλητο, είναι σαν να βρίσκεσαι, ο ειρηνικός ωκεανός είναι σαν ποτήρι με νερό μπροστά σου, σε έναν απέραντο ωκεανό, διαστημικό ωκεανό, με ένα σωσιβιάκι, έχεις μια καρφίτσα και τρυπάς το σωσίβιο, έτσι εμένα πια μου μοιάζει αυτό το πράγμα, είναι τελείως αυτοκαταστροφικό και ελπίζω να είναι αναστρέψιμο, ελπίζω να είναι. Όπως λέω και στα κείμενα: «Η γη είναι το μόνο σταθερό βήμα στο ασταθές του ουρανού, είναι το σπίτι μας, η μάνα μας, ο μόνος γνωστός παράδεισος».

Αφού κάποιος δει την παράσταση και βιώσει μια συνειδητοποίηση, τι τον καλείτε να κάνει μετά;

Ελπίζω να προβληματιστεί, γιατί ένα άλλο που μας λείπει είναι ο προβληματισμός. Αν είχαμε έντονη την αίσθηση του προβληματισμού, θα είχαμε και καλύτερη αυτοκριτική, δεν υπάρχει αυτοκριτική, «είμαστε αθώοι»… Θα σου πω ένα πράγμα: ξέρεις πόσες φορές έχω ρωτήσει κάποιον, σε ανύποπτο χρόνο, «για πες μου τρία ελαττώματά σου;» μου λέει είμαι ευκολόπιστος, μα αυτό δεν είναι ελάττωμα, είμαι καλός άνθρωπος, συγγνώμη αυτό είναι ελάττωμα; Πες μου ένα ελάττωμα, μην μου λες προτερήματα και μου τα παρουσιάζεις σαν ελαττώματα. Όταν τους το ρωτάς, άμα δεις στα μάτια τους, είναι μια ερώτηση που την ακούνε πρώτη φορά στη ζωή τους, αυτό το ερώτημα δεν έχει τεθεί ποτέ, είναι ανύπαρκτο.

Η παράσταση «Τα 5 στοιχεία» μετά από την επιτυχία της στο Θέατρο Απόλλων της Σύρου, παρουσιάζεται, για δύο παραστάσεις, στο Θέατρο Αλκμήνη.

Τετάρτη 25 Απριλίου & 2 Μαΐου | Ώρα έναρξης : 21:00

Συντελεστές:

Κείμενα, ενορχήστρωση: Tάκης Μπουρμάς

Σκηνοθεσία: Άννα Μπουρμά

Κιθάρες, φωνή, αφήγηση: Τάκης Μπουρμάς

Πλήκτρα: Nίκος Καλαντζάκος

Πνευστά: Vartan Abovian

Ήχος: Ηλίας Λάκκας

Φώτα: Μανώλης Μπράτσης και Άννα Μπουρμά

Projection mapping: Στέφανος Ερινιτάκης

Computer programming: Νίκος Καλαντζάκος

Φωτογραφίες παράστασης: Τζωρτζίνα Πιτιανούδη

Ξηρός Πάγος: Φραγκίσκος Δασύρας

Διάρκεια παράστασης : 100′ (χωρίς διάλειμμα)

Γενική είσοδος : 10€

Θέατρο Αλκμήνη | Αλκμήνης 8 | Πετράλωνα | 210 3428650