Το σύνδρομο του αχάριστου ευνοημένου | Ένα σύνθετο ψυχολογικό φαινόμενο, η κατανόηση και η αντιμετώπισή του

Στα  κοινωνικά, οικογενειακά και επαγγελματικά πλαίσια, πολλές φορές εμφανίζεται ένα περίεργο μοτίβο συμπεριφοράς, ειδικά σε σχέσεις που το ένα μέρος φαίνεται να ευνοείται ή να έχει προνόμια έναντι των άλλων.

Αυτό το μοτίβο, που ανεπίσημα περιγράφεται ως «Το σύνδρομο του αχάριστου ευνοημένου» (UFS), αναφέρεται σε καταστάσεις όπου τα άτομα στα οποία παρέχεται σταθερά προνομιακή μεταχείριση αποτυγχάνουν να δείξουν εκτίμηση και μπορεί ακόμη και να αναπτύξουν δικαιώματα, δυσαρέσκεια, απάθεια ακόμα και εχθρότητα προς εκείνους που τους παρέχουν τα πλεονεκτήματα.

Το UFS μπορεί να συμβεί σε διάφορα πλαίσια , όπως:

Οικογενειακό περιβάλλον: Τα παιδιά ή τα αδέρφια που ευνοούνται από τους γονείς μπορεί να εκδηλώνουν δικαίωμα, περιφρόνηση ή απάθεια προς τα μέλη της οικογένειάς τους και σε ακραίες περιπτώσεις, προς τους ίδιους τους γονείς τους.

Εργασιακό περιβάλλον: Οι εργαζόμενοι που λαμβάνουν προνομιακή μεταχείριση ή συνεχή έπαινο μπορεί να αναπτύξουν μια αίσθηση δικαιώματος, να μην λογοδοτούν ή να δείχνουν λίγη εκτίμηση προς την ηγεσία.

Κοινωνικό περιβάλλον: Φίλοι ή σύντροφοι που φροντίζονται υπερβολικά μπορεί να αρχίσουν να θεωρούν τη σχέση δεδομένη, υπονομεύοντας ή ακόμα και αγανακτώντας με τις προσπάθειες εκείνων που τους υποστηρίζουν.

Διάφοροι ψυχολογικοί και κοινωνιολογικοί παράγοντες μπορεί να συμβάλουν στην ανάπτυξη του Συνδρόμου Αχάριστου Ευνοημένου, όπως:

Σύμπλεγμα δικαιώματος: Μπορεί να προκύψει η αίσθηση δικαιώματος όταν κάποιος λαμβάνει επανειλημμένα ειδική μεταχείριση χωρίς όρους ή προσδοκίες. Αυτό το δικαίωμα μπορεί να εδραιωθεί βαθιά, αναγκάζοντας το άτομο να πιστεύει ότι αξίζει τα προνόμια που του παρέχονται, ανεξάρτητα από τις πράξεις ή τις συμπεριφορές του.

Απευαισθητοποίηση στα προνόμια: Όταν κάποιος χαίρει συνεχόμενης ειδικής μεταχείρισης, μπορεί να απευαισθητοποιηθεί ως προς  τα πλεονεκτήματα που εισπράττει. Αυτό που κάποτε ήταν μια χειρονομία καλής θέλησης μπορεί να αρχίσει να το νιώθει φυσιολογικό ή αναμενόμενο, με αποτέλεσμα το άτομο να υποτιμά ανθρώπους ή πράξεις.

Κοινωνική σύγκριση και γνωστική ασυμφωνία: Τα άτομα που βιώνουν ευνοιοκρατία μπορεί να αισθάνονται εσωτερική ένταση (ή γνωστική ασυμφωνία) όταν συγκρίνουν τη δική τους προνομιακή θέση με άλλους που λαμβάνουν λιγότερη προσοχή ή πλεονεκτήματα. Για να μειώσουν αυτή τη δυσφορία, μερικοί άνθρωποι υιοθετούν μια απορριπτική ή ακόμη και ανταγωνιστική στάση απέναντι σε αυτούς που τους παρέχουν τα οφέλη.

Ο ηδονικός διάδρομος: Σύμφωνα με την έννοια του «ηδονικού διάδρομου», οι άνθρωποι τείνουν να επιστρέφουν σε ένα σταθερό επίπεδο ευτυχίας παρά τις θετικές ή αρνητικές αλλαγές στη ζωή τους. Ένα ευνοούμενο άτομο μπορεί αρχικά να αισθάνεται ευγνωμοσύνη για την ειδική μεταχείριση, αλλά με την πάροδο του χρόνου, την προσαρμόζει και την ομαλοποιεί. Αυτή η προσαρμογή μπορεί να μειώσει τα συναισθήματα εκτίμησης, οδηγώντας αντ ‘αυτού σε δικαίωμα ή δυσαρέσκεια.

Διάφοροι περιστασιακοί παράγοντες που μπορούν επίσης να επηρεάσουν το UFS:

Υπεραντιστάθμιση από Γονείς ή Προιστάμενους: Σε οικογένειες ή χώρους εργασίας, οι καλοπροαίρετοι γονείς ή διευθυντές μπορεί να υπεραντισταθμίζουν τις αντιληπτές ανισότητες ευνοώντας σταθερά ένα άτομο. Αυτή η δυναμική μπορεί να οδηγήσει το ευνοούμενο άτομο να αναπτύξει δικαιώματα, προκαλώντας ακούσια δυσαρέσκεια ή έλλειψη λογοδοσίας.

Έλλειψη λογοδοσίας: Όταν η ειδική μεταχείριση στερείται λογοδοσίας, το ευνοούμενο άτομο μπορεί να αισθάνεται ανοσία στις συνέπειες, ενισχύοντας το δικαίωμα. Χωρίς όρια, η ευγνωμοσύνη μπορεί γρήγορα να διαβρωθεί.

Κοινωνική Κατάσταση: Οι κοινωνικοί κανόνες που εξυψώνουν ορισμένα άτομα με βάση την εμφάνιση, την κατάσταση ή τη γοητεία ενδέχεται να δημιουργήσουν ακούσια μια νοοτροπία όπου το ευνοούμενο άτομο αναμένει προνομιακή μεταχείριση ως κοινωνικό κανόνα.

Η αντιμετώπιση του συνδρόμου των αχάριστων ευνοημένων απαιτεί τόσο από το ευνοούμενο άτομο όσο και από τους γύρω του να εργαστούν για να επαναπροσδιορίσουν τις αλληλεπιδράσεις και τις προσδοκίες τους.

Μερικές στρατηγικές που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη:

Ενθαρρύνετε την υπευθυνότητα: Ο καθορισμός σαφών προσδοκιών και συνεπειών μπορεί να βοηθήσει τα ευνοημένα άτομα να αναγνωρίσουν ότι τα προνόμιά τους συνοδεύονται από ευθύνες. Με την προώθηση της υπευθυνότητας, το άτομο ενθαρρύνεται να εκτιμήσει τις προσπάθειες που κάνουν άλλοι για λογαριασμό του.

Ανοιχτή επικοινωνία: Η συμμετοχή σε ειλικρινείς συζητήσεις σχετικά με το αντιληπτό δικαίωμα ή την έλλειψη ευγνωμοσύνης μπορεί να προσφέρει διορατικότητα και στα δύο μέρη. Είναι σημαντικό να εκφράζουμε συναισθήματα και προσδοκίες με τρόπο που να ενθαρρύνει την κατανόηση και όχι την αντιπαράθεση.

Εισαγάγετε Όρια και Ισορροπία: Με τον καθορισμό ορίων, άλλοι μπορούν να βοηθήσουν στην αποτροπή ενός ευνοημένου ατόμου από το να αποκτήσει δικαίωμα. Επιπλέον, η αναδιανομή της προσοχής ή των πόρων μέσα στις σχέσεις μπορεί να καλλιεργήσει την αμοιβαία εκτίμηση και να μειώσει τον αρνητικό αντίκτυπο της ευνοιοκρατίας.

Ενθαρρύνετε τις πρακτικές ευγνωμοσύνης: Ενθαρρύνετε το άτομο να ασκεί ενεργά την ευγνωμοσύνη στοχαζόμενος και αναγνωρίζοντας τις προσπάθειες εκείνων που συμβάλλουν στην ευημερία του. Αυτό θα μπορούσε να γίνει μέσω προφορικής επιβεβαίωσης, γραπτών επιβεβαιώσεων ή αμοιβαίων ενεργειών.

Μοντέλο ενσυναίσθησης και σεβασμού: Στη δυναμική της οικογένειας ή του χώρου εργασίας, οι ηγέτες και οι γονείς μπορούν να μοντελοποιήσουν συμπεριφορές που αντανακλούν ενσυναίσθηση, σεβασμό και εκτίμηση. Η επίδειξη ισορροπημένων αλληλεπιδράσεων μπορεί να βοηθήσει στην αποφυγή της εγκαθίδρυσης ευνοιοκρατίας και δικαιωμάτων.

Η διαχείριση του Συνδρόμου Αχάριστων Ευνοημένων δεν είναι χωρίς προκλήσεις. Τα ευνοημένα άτομα μπορεί να αντιστέκονται ή να αισθάνονται ότι απειλούνται από αλλαγές και η προσαρμογή των συμπεριφορών μπορεί να αντιμετωπιστεί με ένταση ή σύγκρουση. Επιπλέον, η αντιμετώπιση του UFS απαιτεί υπομονή και προθυμία να συμμετάσχετε σε δυνητικά άβολες καταστάσεις.

Το Σύνδρομο των Αχάριστων Ευνοημένων είναι ένα σύνθετο φαινόμενο που επηρεάζεται τόσο από ψυχολογικές τάσεις όσο και από κοινωνική δυναμική. Η αναγνώριση και η αντιμετώπιση του UFS περιλαμβάνει την κατανόηση των βαθύτερων αιτιών του, την προώθηση της ανοιχτής επικοινωνίας και την αποκατάσταση της ισορροπίας και της υπευθυνότητας στις σχέσεις. Αντιμετωπίζοντας το UFS με δομημένο τρόπο, οι οικογένειες, οι ομάδες και οι κοινωνικοί κύκλοι μπορούν να οικοδομήσουν ισχυρότερες, πιο αμοιβαία υποστηρικτικές σχέσεις και να δημιουργήσουν περιβάλλοντα όπου καλλιεργείται η εκτίμηση και ο σεβασμός για όλους.

cover photo freepik