Παγκόσμια Ημέρα Ζώων: Πως ο άνθρωπος μέσα από τις μορφές τέχνης, αποτύπωσε, λάτρεψε, θεοποίησε τα ζώα!

Παγκόσμια Ημέρα Ζώων, και η καλλιτεχνική δημιουργία, αναμφισβήτητα εξυπηρετεί, πέρα από εμπορικούς σκοπούς, πρωταρχικά την ανάγκη του ανθρώπου να φέρει τον ίδιο αντιμέτωπο και ενώπιο με την ύπαρξή του, τη μεγαλοπρέπεια ή τη μικρότητά του.

Η ασυνείδητη αυτή ανάγκη πολλές φορές είχε τη τάση να συγκρίνει τον Άνθρωπο ως Ον του πλανήτη Γη, με άλλα, να τονίζει την υπεροχή του και σε άλλες περιπτώσεις να φανερώνει τους φόβους του απέναντι σε άλλα όντα, ενδεχομένως τη κατωτερότητα και την αδυναμία του συγκριτικά με αυτά. Στο παρόν κείμενο θα δούμε και θα εξετάσουμε πως ο Άνθρωπος, αντιμετώπισε μέσα από τις μορφές τις Τέχνης, ακόμα και τις πρωτόγονες, τα Ζώα, πως τα αποτύπωσε, πως τα υποβίβασε, πως τα λάτρεψε και πως τα θεοποίησε!

Αρχικά, κάνοντας αναφορά στη Παλαιολιθική Εποχή, παρατηρούμε πως ο άνθρωπος αποτύπωνε μορφές ζώων, κυρίως των θηραμάτων του, χαραγμένα πάνω σε πέτρα. Αυτό ενδεχομένως να συνέβαινε για πολλούς λόγους, όπως πχ για να αποτυπώσει το γεγονός της επιτυχίας εύρεσης τροφής, είτε για να αποτυπώσει τη μεγαλοπρέπεια του ζώου, είτε ακόμα και για δημιουργήσει μία απλή αφήγηση τους γεγονότος. Τα πιο παλιά γνωστά έργα ζωγραφικής ανακαλύφθηκαν από σπηλαιολόγους στο Γκροτ Σοβέ της Γαλλίας το 1994 και είναι χρωματισμένα με μαύρο χρώμα και κόκκινη ώχρα. Οι απεικονίσεις αυτές των ζώων εκτιμώνται από τους παλαιοντολόγους ότι είναι περίπου 32.000 ετών.

Περνώντας στη Θρησκεία, για παράδειγμα οι Αρχαίοι Αιγύπτιοι, απεικόνιζαν τις Θεότητές τους κυρίως με σώμα ανθρώπου (πλην εξαιρέσεων) και κεφάλι ζώου. Χαρακτηριστικά είναι τα παραδείγματα Θεών όπως ο Ανούβις και η Μπασκέτ, όπου ο μεν είχε κεφάλι τσακαλιού και η δε μορφή γάτας. Οι Αρχαίοι Αιγύπτιοι λάτρευαν τα ζώα και τα απεικόνιζαν παντού διότι πίστευαν ότι είναι σε στενή επαφή με τους θεούς τους!

Την ίδια περίοδο αλλά μια αργότερα, βλέπουμε πως στην Ελληνική Μυθολογία, τα ζώα κατέχουν ιδιαίτερη θέση, όχι μόνο ως τροφή, αλλά και ως τιμώμενα όντα από τους ίδιους τους Θεούς του Ολύμπου. Για παράδειγμα η θεά Αθηνά είχε σύμβολό της τη Κουκουβάγια, η θεά Άρτεμις το Ελάφι, ο Δίας τον Αετό κλπ. Όλα αυτά πάντα απεικονίζονταν είτε μέσω της ζωγραφικής, είτε μέσω της γλυπτικής Τέχνης καθώς και σε διάφορους συνδυασμούς και παραστάσεις. Επίσης βλέπουμε πως κάποια ζώα, πχ τα φίδια στο κεφάλι της Μέδουσας, έχουν απεικονιστεί πολλάκις, μεταφέροντας το δέος και το φόβο του ανθρώπου απέναντι στο ερπετό.

Προχωρώντας και φτάνοντας στην εποχή του Μεσαίωνα, παρατηρούμε πως επίσης τα ζώα κατέχουν εξέχουσα θέση σε διάφορες μορφές αναπαραστάσεων. Βλέπουμε πως μορφές ζώων αποτυπώνονται με διάφορες μορφές Τέχνης, όπως σε εικονογραφήσεις βιβλίων, είτε σε ιερά κείμενα, είτε ακόμη και σε κοσμήματα. Στη περίοδο αυτή τα ζώα επωμίστηκαν κατά κύριο λόγο χαρακτηριστικά σκοτεινά, δυσθεώρητα, τρομακτικά και χαρακτηρίστηκαν ως τέρατα και φορείς μαγείας και υπερφυσικών δυνάμεων, προκειμένου να εξυπηρετηθεί η ισχύουσα αντίληψη των χρόνων αυτών.

Αντίθετα, κατά τη περίοδο της αναγέννησης, ζώα όπως οι σκύλοι, τα πτηνά και γενικώς τα οικόσιτα, κυριαρχούν στα ζωγραφικά έργα, παίρνοντας τη θέση των θηρίων των προηγούμενων περιόδων, συμβολίζοντας και μεταφέροντας διάφορα μηνύματα. Ήταν η εποχή όπου ο άνθρωπος προσπαθούσε να ερμηνεύσει καταστάσεις, να δαμάσει το φόβο, να εκφράσει τη δύναμή του ή να τιμήσει τη σοφία του, χρησιμοποιώντας τις διάφορες μορφές ζώων, πότε με τρόπο αποθεωτικό και πότε με τρόπο υποτιμητικό.

Όσο προχωράμε στη σύγχρονη περίοδο, βλέπουμε ολοένα και περισσότερο τα ζώα να εμφανίζονται σε ζωγραφικούς πίνακες και γλυπτά και μεγάλοι ζωγράφοι να φιλοτεχνούν έργα αναπαριστώντας ζώα, είτε πρωταγωνιστικά, είτε συμπληρωματικά στο κυρίως θέμα του έργου.

Τα τελευταία χρόνια, παγκόσμια, μιας και με την εξέλιξη και την ενημέρωση, αναπτύχθηκε στους ανθρώπους το συναίσθημα της φιλοζωίας, παρατηρείται, με αισιοδοξία, πως η Τέχνη εξυπηρετεί τον πρωταρχικό της στόχο, που δεν είναι άλλος από αυτόν της έκφρασης, της μεταφοράς συναισθημάτων, μηνυμάτων, των ιδανικών όπως και αυτών της φιλοζωίας ως αξία!

Στην Ελλάδα, ολοένα και περισσότεροι καλλιτέχνες περιλαμβάνουν στη θεματολογία τους τα ζώα, θέλοντας να αποτυπώσουν είτε τον πιστό τους φίλο, είτε να εκφράσουν την ανησυχία τους για το μέλλον τους. Ολοένα και περισσότερες διοργανώσεις εικαστικών εκθέσεων είναι αφιερωμένες στα ζώα, γεμίζοντας τη καρδιά των φιλόζωων κυρίως ανθρώπων με αισιοδοξία για ένα καλύτερο αύριο!

Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του γνωστού φιλοζωικού, πολυμορφικού φεστιβάλ Τέχνης LOVE THE STRAYS της Dreamteam, που ξεκίνησε και πρωτοστάτησε από το 2016, ταξιδεύοντας ανά την Ελλάδα, το οποίο πραγματοποιείται κάθε χρόνο κοντά στις 4 Απριλίου – Παγκόσμια Ημέρα Αδέσποτων Ζώων και χαίρει της συμμετοχής δεκάδων καλλιτεχνών και της στήριξης μεγάλων Φορέων! Με τον τρόπο αυτό το φιλότεχνο κοινό, αναμιγνύεται με το φιλόζωο και δύο μεγάλες αξίες όπως είναι η λατρεία για τη Τέχνη και η αγάπη για τα Ζώα, βρίσκουν αρωγούς τους καλλιτέχνες για έναν καλύτερο κόσμο!

Τα ζώα πάντα ήταν και πάντα θα είναι πρωταγωνιστές στη ζωή των Ανθρώπων όπως έχει δείξει η Ιστορία και η Τέχνη πάντα θα εξυμνεί και θα αποτυπώνει με διάφορους τρόπους αυτά τα Ανώτερα όντα, αποδεικνύοντας μας καθημερινά πως η ζωή μας χωρίς αυτά θα είναι πολύ πιο φτωχή!

Παρακάτω παραθέτουμε έργα με θέμα τα ζώα, των σύγχρονων Ελλήνων ζωγράφων: Πετρίδη Νίκης, Σκανδάλη Μαργαρίτας, Συμεωνίδου Μαρίας, Μαρτάκη Τέτας, Μαγγιώρου Όλγας, Παγώνη Σοφίας.