Συμπόνια: Η Αρετή Της Καρδιάς Που Αλλάζει Τις Ζωές Μας

Η συμπόνια είναι η βαθιά επίγνωση του πόνου και της ανάγκης του άλλου σε συνδυασμό με την επιθυμία μας να βοηθήσουμε. Η συμπόνια δεν κρύβει καμία προσδοκία, είναι μια αρετή, ένας τρόπος να φροντίζουμε για τον συνάνθρωπο.

Τον τελευταίο καιρό η επιστήμη έχει αποκτήσει ιδιαίτερο ενδιαφέρον γι’ αυτή την αρετή καθώς, όπως αποδεικνύεται, ανεξάρτητα από το αν προσφέρεις ή δέχεσαι, η συμπόνια έχει πολύ απτά και μετρήσιμα αποτελέσματα: από τη μείωση του στρες και τη θεραπεία της κατάθλιψης μέχρι την επιτάχυνση της διαδικασίας της ανάρρωσης μετά από σοβαρές επεμβάσεις. Ως εκ τούτου, ένα μεγάλο κομμάτι της έρευνας προσπαθεί να κατανοήσει γιατί και με ποιο τρόπο συμπονάμε.

Ερευνητές στα πανεπιστήμια Χάρβαρντ και Στάνφορντ έχουν συγκεντρώσει σοβαρές αποδείξεις που επιβεβαιώνουν κάτι που οι σοφοί διαφορετικών πνευματικών παραδόσεων του κόσμου γνωρίζουν εδώ και αιώνες: με τη συμπόνια αυξάνουμε τη δυνατότητά μας να προσφέρουμε γενναιοδωρία και αγάπη, ενώ με αυτό τον τρόπο επωφελούμαστε τόσο σε προσωπικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο. «Η συμπόνια είναι αρετή της καρδιάς, αλλά ταυτόχρονα μπορεί να καλλιεργηθεί» υποστηρίζει η Margaret Cullen, καθηγήτρια στο Ερευνητικό Κέντρο για τη Συμπόνια και τον Αλτρουισμό του πανεπιστημίου Στάνφορντ. «Όσο πιο συμπονετικός γίνεται κάποιος τόσο ανακαλύπτει την αυθόρμητη ανθρώπινη επιθυμία να βοηθά τον πλησίον. Ίσως αυτό να είναι το φάρμακο που χρειάζεται η ανθρωπότητα, σήμερα περισσότερο από ποτέ».

Είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο: η συμπόνια μάς κάνει ευτυχέστερους
Όλοι έχουμε βιώσει τη χαρά της προσφοράς στον συνάνθρωπο. Τώρα πια η επιστήμη έρχεται να εξηγήσει την ευεργετική επίδραση των καλών πράξεων. Εγκεφαλογραφήματα σε ανθρώπους την ώρα που προσφέρουν, δείχνουν ότι οι πράξεις γενναιοδωρίας ενεργοποιούν στον εγκέφαλο τα κέντρα που προκαλούν ευχαρίστηση. Η διέγερσή τους απελευθερώνει στον οργανισμό ντοπαμίνη και άλλους νευροδιαβιβαστές με αποτέλεσμα να βιώνουμε συναισθήματα που κυμαίνονται από την απλή ευχαρίστηση μέχρι την ευφορία.

«Η βιολογία πλέον επιβεβαιώνει όσα οι πνευματικές παραδόσεις ανά τον κόσμο υποστηρίζουν εδώ και αιώνες» λέει ο Stephen G. Post, συγγραφέας του βιβλίου «Τα κρυμμένα δώρα της βοήθειας» («Hidden Gifts of Helping», 2011). Όπως υπογραμμίζει, «η προσφορά στους άλλους είναι τόσο σημαντική για να ανθίσει ο άνθρωπος όσο η καλή τροφή και ο έρωτας αφού ενεργοποιεί το κομμάτι του εγκεφάλου που μας κάνει ευτυχισμένους».

Το 2010 ομάδα ερευνητών από παγκοσμίως αναγνωρισμένα πανεπιστημιακά ιδρύματα ανέλυσε τις συνήθειες, σε ό,τι αφορούσε τον τρόπο που ξόδευαν χρήματα, 200.000 ανθρώπων με διαφορετικό κοινωνικό και οικονομικό υπόβαθρο από 136 χώρες. Το οικουμενικό συμπέρασμα της ομάδας ήταν ότι ανεξάρτητα από τις διαφορές στην κουλτούρα και το εισόδημα, αυτό που έκανε πιο ευτυχισμένους τους συμμετέχοντες ήταν να ξοδεύουν για να ευχαριστήσουν τους άλλους.

Η συμπόνια ενισχύει τις σχέσεις
Η συμπόνια οδηγεί στη δημιουργία ουσιαστικών δεσμών με τους άλλους, ενώ προσφέρει επιτυχία στις διαπροσωπικές σχέσεις και μεγαλύτερη διορατικότητα σε ό,τι αφορά την ευημερία του ατόμου. Ωστόσο, αν και έμφυτη, η ικανότητα να ανοίγουμε τις καρδιές μας και να δενόμαστε με τους άλλους δεν είναι μια εύκολη υπόθεση, ιδιαίτερα όταν οι άλλοι υποφέρουν για κάποιο λόγο. Ερευνητές στο Στάνφορντ έχουν αναπτύξει μια μέθοδο που μπορεί να αποδειχθεί πολύ χρήσιμη σε τέτοιες περιπτώσεις.

Σε ένα πρόγραμμα εννέα εβδομάδων αξιοποιούν διαφορετικές τεχνικές διαλογισμού, για παράδειγμα την πρακτική Tονγκλέν, μια θιβετιανή βουδιστική μέθοδο, κατά την εφαρμογή της οποίας φανταζόμαστε ότι εισπνέουμε τον πόνο του άλλου εκπνέοντας ταυτόχρονα αγάπη και καλοσύνη. Με αυτό τον τρόπο οι εκπαιδευόμενοι καλλιεργούν τη συμπόνια και μαθαίνουν να ελέγχουν τα συναισθήματά τους ώστε να μπορούν να νιώθουν τον πόνο του άλλου χωρίς να συντρίβονται από αυτόν. Μέχρι στιγμής τα αποτελέσματα είναι πολύ ενθαρρυντικά καθώς όσοι συμμετέχουν στο πρόγραμμα βιώνουν πολύ θετικά αποτελέσματα.

Ανακαλύψτε την αγάπη
Ένα φαινόμενο που παρατηρείται συχνά είναι να χάνουμε τη συμπόνια όταν ο νους μας αποσυνδέεται από την καρδιά μας, το κέντρο όπου μπορούμε να αγκαλιάσουμε και να αποδεχτούμε πτυχές του εαυτού μας και των ανθρώπων που μας περιβάλλουν. Μπορούμε ωστόσο να επανασυνδεθούμε με την καρδιά και τα συναισθήματά μας εφαρμόζοντας μια πολύ αποτελεσματική πρακτική διαλογισμού:

Καθίστε άνετα και πάρτε μερικές βαθιές αναπνοές. Πείτε μια προσευχή που έχει νόημα για εσάς και, αν επιθυμείτε, φέρτε τις παλάμες στην καρδιά. Συλλογιστείτε ένα αγαπημένο πρόσωπο και νιώστε τη ζεστασιά της καρδιά σας να κατευθύνεται προς τον συγκεκριμένο άνθρωπο. Μετά από λίγα λεπτά στρέψτε αυτή την ενέργεια προς τα μέσα, ανοίγοντας την καρδιά στον εαυτό σας. Αν αναδυθούν αρνητικές σκέψεις, όπως αποδοκιμασία ή κριτική για τις πράξεις σας ή για κάποιες πτυχές του χαρακτήρα σας, νιώστε συμπόνια για τον εαυτό σας και αποδεχτείτε τον όπως είναι. Στρέψτε τη σκέψη σας ξανά σε αγαπημένα πρόσωπα στέλνοντας σε αυτά την αγάπη και τη συμπόνια σας, αποδεχόμενοι τις αδυναμίες και τα μειονεκτήματά τους. Η ομορφιά της καρδιάς είναι ότι αποδέχεται και αγκαλιάζει τα πάντα.

Τελειώστε την πρακτική σας διατυπώνοντας νοερά την πρόθεση να έχετε την ίδια καλόκαρδη διάθεση όλη την ημέρα. Μείνετε πιστοί σε αυτή την υπόσχεση και παρατηρήστε πόσο θα αλλάξει τη διάθεσή σας.

Τα πολλαπλά οφέλη της συμπόνιας
Πλέον υπάρχουν αποδείξεις ότι η συμπόνια έχει πολλαπλά οφέλη για την υγεία του ανθρώπου. Πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι μειώνει το στρες και καταπολεμά την κατάθλιψη, μειώνει τον πόνο, επιταχύνει την ανάρρωση από ασθένειες, συμβάλλει στη μακροζωία. Πώς μπορώ να βοηθήσω, θα αναρωτηθεί κανείς. Δεν χρειάζονται πολλά και σίγουρα θα βρείτε τον τρόπο. Από μια χειρονομία βοήθειας στο συνάνθρωπο που την έχει ανάγκη μέχρι τη συμμετοχή σε προγράμματα εθελοντών. Απλά ρωτήστε στο δήμο, στην ενορία ή σε ομάδες που δραστηριοποιούνται στη γειτονιά σας. Εξάλλου, σε μια κοινωνία που βιώνει μια τόσο βαθιά κρίση όσο η ελληνική, η αλληλεγγύη και η συμπόνια αποκτά ξεχωριστή, ζωτική σημασία.

Ντίνα Πετροπούλου | in_dina@yahoo.com
Quantumnaut