Ο μεσαίωνας του 21ου αιώνα | Μια ανάπτυξη υλική αλλά μια υστέρηση ηθική και πνευματική!

Στις παραγωγικές μας κοινωνίες του I-phone, της εξελιγμένης γενικότερα τεχνολογίας υπάρχει μια περίεργη αντίφαση. Πώς είναι δυνατόν να συμβαίνουν τόσες αξιακές και ηθικές παλινδρομήσεις στον αναπτυγμένο και εξελιγμένο εικοστό πρώτο αιώνα; Συμβαίνει το εξής καταστροφικό: Τείνουμε να απλουστεύουμε τις διαδικασίες ηθικής και  πνευματικής ανάπτυξης,  παρασυρόμενοι από την τεχνοκρατική και πρακτική υλική ανάπτυξη,  θεωρώντας δεδομένο ότι η ανθρωπιστική και η τεχνική πρόοδος συμπλέουν. Η απλούστευση αυτή είναι που μας επιτρέπει να εξισώσουμε την ταυτότητα του ενός με την κοινωνική του ομάδα. Και τότε ερχόμαστε αντιμέτωποι με τα στερεότυπα, το οπισθοδρομικό κατά τα φαινόμενα σύμπτωμα της εποχής μας.  Αυτό είναι και το σημείο που αναρωτιόμαστε: πώς είναι δυνατόν να υφίστανται τα στερεότυπα κατά τον εικοστό πρώτο αιώνα; – ένα ερώτημα που το ανάγουμε και σε πολλές άλλες εκφάνσεις της κοινωνικής και πολιτικής οπισθοδρόμησης των καιρών μας.

Κάνοντας μία ιστορική αναδρομή περνάμε στον καπιταλισμό – θα ήταν ρομαντισμός αν λέγαμε ότι είναι το χειρότερο σύστημα μιάς και δεν ζήσαμε φεουδαρχίες και μεσαίωνες- και κάπως έτσι σε μικρό χρονικό διάστημα αναπτύχθηκε ταχύτατα η βιομηχανία και η τεχνολογία. Απελευθερώσαμε λοιπόν τεράστιες δυνάμεις, ωστόσο δεν ήμασταν ακόμα σε θέση να τις διαχειριστούμε και μάλλον δεν είμαστε ούτε σήμερα γιατί υστερούσαμε και υστερούμε σε παιδεία.

Υπάρχει οικουμενικό έλλειμα  παιδείας ανθρωπιστικής αλλά και τεχνοκρατικής  ακόμα και στοιχειώδης μόρφωσης. Όταν λοιπόν στερούμαστε το βάθος: το πνεύμα , τις διαχρονικές αξίες, το ήθος, την αντίληψη, την ενσυναίσθηση, την ίδια τη γνώση, πώς να προχωρήσουμε σε ριζοσπαστισμούς, πώς να στηρίξουμε το πλάτος: την βιομηχανία, την τεχνολογία, την οικονομία, την κάθε λογής εξέλιξη και πρόοδο; Γιατί σήμερα διαπιστώνεται το εξής που μας μπερδεύει: Μια ανάπτυξη υλική άνευ προηγουμένου αλλά μια υστέρηση ηθική και πνευματική.

Αυτό δεν διαπιστώνεται μόνο σε κοινωνικό επίπεδο –γιατί έγινε λόγος για τα στερεότυπα- αλλά και σε πολιτικό, πλήττεται η δημοκρατία. Δεν είναι τυχαίο που ο λαϊκισμός σήμερα βρίσκει πρόσφορο έδαφος παράλληλα με την διόγκωση των στερεοτύπων. Και τα δυο πατούν στην απλούστευση πολύπλοκων ζητημάτων οδηγώντας σε επικίνδυνα μονοπάτια.

Και στην περίπτωση του λαϊκισμού και της αποδοχής αυτού από τον λαό υπαίτια θεωρώ την έλλειψη παιδείας, την έλλειψη της σφαιρικής κυρίως παιδείας . Γιατί αυτή διαμορφώνει την κρίση του ατόμου, του δίνει την ικανότητα να «στροφάρει» γρήγορα όπως θα λέγαμε, να διακρίνει και να κατακρίνει τους μηχανισμούς χειραγώγησής του , να κατέχει την περίσκεψη και τον «ορθό λόγο». Σήμερα ψάχνουν όλοι το χρήσιμο, το εξειδικευμένο, το γρήγορο και βαφτίζουν οτιδήποτε άλλο περιττό. Θα καταρτιστούν βέβαια και θα ευτυχίσουν λογικά, μέχρι να αναρωτηθούν γιατί είναι ο Trump στην εξουσία και γιατί η οικονομική κρίση λαμβάνει παγκόσμιες διαστάσεις.

Γιατί το φαινόμενο ξεκινά από τη ρίζα. Γιατί ο καθένας είναι μόριο του συνόλου και δυστυχώς ή ευτυχώς το σύνολο είναι ο σκοπός και όχι το άτομο. Αυτό λείπει από τον νεοέλληνα: το συμφέρον για τα πάτρια. Γιατί δυστυχώς ο εγωισμός και το ατομικό συμφέρον δεν αφήνουν τόπο για πρόοδο. Η μονομέρεια, εκεί καθρεφτίζεται σήμερα και εκεί διαφαίνεται και ο ρόλος της σφαιρικότητας .

Αν λοιπόν ψέγω κάτι για την ηθική και πνευματική αυτή απλούστευση των καιρών μας, αυτό είναι η έλλειψη της παιδείας και η χρησιμοθηρία που τα απαξιώνει όλα χωρίς φραγμούς. Που ήθελα να καταλήξω; Ο αμοραλισμός που λερώνει την εποχή μας δεν είναι χρονολογικά άξιος απορίας: « Είναι δυνατόν να συμβαίνει κάτι τέτοιο τον εικοστό πρώτο αιώνα;» αλλά ποιοτικά άξιος απορίας. Γιατί τον εικοστό πρώτο αιώνα θα άξιζε να απορούσαμε αν δεν είχαμε  ρεύμα ή ζεστό νερό- μας τα χάρισε η τεχνολογία μια και καλή- αλλά δεν πρέπει να προβαίνουμε επιπόλαια σε συνδέσεις του αιώνα με τις αξίες και το ήθος μας. Γιατί τα τελευταία είναι προϊόντα αδιάκοπης κατάκτησης, αέναης καλλιέργειας. Όταν δεν καλλιεργούνται προκαλούνται  επικίνδυνα χάσματα ανάμεσα σε αυτά και τα όποια υλικά επιτεύγματα. Για να γεφυρωθούν αυτά τα χάσματα λοιπόν,  χρειάζεται να μεταγγιστεί ένας ριζοσπαστικός ουμανισμός που θα στεριώσει διαχρονικά και θα διαφυλάξει τα κεκτημένα μας.