«Η μηχανή του Τούρινγκ» – ένας καθηλωτικός μονόλογος για την διαφορετικότητα

Σε μία από τις δυσκολότερες θεατρικές περιόδους λόγω της πανδημίας,

«Η Μηχανή του Τούρινγκ» κατέρριψε κάθε ρεκόρ και ανακηρύχτηκε η πιο επιτυχημένη εμπορικά παράσταση, που έχει ανέβει στο θέατρο Βασιλάκου μέχρι σήμερα.

Ύστερα από 116 παραστάσεις, οι οποίες στην πλειοψηφία τους ήταν sold out, με 25.000++ θεατές, θα ήταν αδιανόητο «Η Μηχανή του Τούρινγκ» να μην συνεχιζόταν και την φετινή χειμερινή θεατρική περίοδο.

Έχοντας χρόνια αγάπη και εκτίμηση προς το πρόσωπο της στιχουργού, τραγουδίστριας και συνθέτριας Μαρίζας Ρίζου, μόλις πληροφορήθηκα ότι αποτελεί έναν από τους συντελεστές της παράστασης «Η μηχανή του Τούρινγκ» θέλησα να δω την δουλειά της.

Μαθηματικός, κρυπτογράφος, θεωρητικός βιολόγος, «πατέρας» της πληροφορικής, ο βρετανός Άλαν Μάθισον Τούρινγκ ήταν ο άνθρωπος που έσπασε τους κωδικούς της θρυλικής μηχανής των ναζί Enigma. Εγκατεστημένος στο κέντρο αποκρυπτογράφησης της Μεγάλης Βρετανίας, διετέλεσε επικεφαλής της περίφημης Ομάδας του Κτηρίου 8, η οποία ήταν υπεύθυνη για την αποκωδικοποίηση των σημάτων των γερμανικών ναυτικών δυνάμεων. Η συμβολή του κατά την διάρκεια του Β’ παγκόσμιου πολέμου ήταν τουλάχιστον καθοριστική, αφού “λύνοντας” το Enigma, έδωσε την δυνατότητα στους συμμάχους να κερδίσουν την μάχη του Ατλαντικού· συντομεύοντας ετσι την διάρκεια του πολέμου κατά δυο χρόνια και αποτρέποντας, όπως υπολογίζουν οι ιστορικοί, εκατομμύρια θανάτους.

Ο ρόλος του, μολαταύτα, στην Ιστορία καθώς και η συμβολή του στην επιστήμη των υπολογιστών και της τεχνητής νοημοσύνης έμεινε κρυφός λόγω της ομοφυλοφιλίας του, της διαπόμπευσης και της αυτοκτονίας του, μέχρι το 2013, όταν η βασίλισσα Ελισάβετ αναγνώρισε το έργο του. Αν και σήμερα θεωρείται ήρωας, ο Άλαν Τουρινγκ κατά την σύντομη διάρκεια της ζωής του έπεσε θύμα του φανατισμού και της μισαλλοδοξίας μιας κοινωνίας που δεν ήταν έτοιμη να αποδεχτεί και να αγκαλιάσει την διαφορετικότητα. Πιο συγκεκριμένα, καταδικάστηκε επειδή ήταν ομοφυλόφιλος και, κυρίως, γιατί το παραδέχτηκε. 

“Βρίσκομαι υπό κατ’ οίκον περιορισμό και υποχρεωμένος να υποβάλλομαι σε ορμονοθεραπεία για έναν ολόκληρο χρόνο”

Από εδώ ξεκινάει το έργο του Benoit Soles που ανέλαβε να διασκευάσει και να σκηνοθετήσει ο Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος, ένα έργο που ανέβηκε (το 2021) για πρώτη φορά στην ελληνική σκηνή· με μεταφραστή τον Αντώνη Γαλέο στο Νέο θέατρο Κατερίνας Βασιλάκου. Με πένα την συγκίνηση ξεκινά να γράφεται ένας αριστουργηματικός μονόλογος, εμπνευσμένος από το θεατρικό έργο του Χιου Γουάιτμορ «Breaking the code», που περιγράφει την γοητευτική ιστορία της ζωής του Άλαν Τούρινγκ. Ο Άλαν, αν και είναι φαινομενικά μόνος του, έχει παρέα τις σκέψεις και τις αναμνήσεις του, οι οποίες τον συντροφεύουν τις τελευταίες ώρες της ζωής του. Όλα όσα παρακολουθούμε συμβαίνουν στο μυαλό του, είναι κομμάτια της μνήμης του, σημαντικές στιγμές της ζωής του στις οποίες ανατρέχει. Δεν πρόκειται για αυτοβιογραφία αλλα για κατάθεση ψυχής, μιας ψυχής τόσο ιδιάζουσας που δεν κατάφερε να γίνει αποδεχτή σε μια εποχή που καθετί ιδιαίτερο φάνταζε ξένο και μη- φυσιολογικό. Στο σήμερα, λοιπόν, ο Τουρινγκ κανει μια τελευταία προσπάθεια να επικοινωνήσει σε όλους εμάς αυτή την ιδιοφυή προσωπικότητα που κάποτε δεν κατάφερε να κατανοηθεί. Ο χρόνος κυλά και εμείς παρακολουθούμε έναν άνθρωπο να μεταφέρεται από το παρόν στο παρελθόν και τούμπαλιν, κινούμενος στα πλαίσια της ευαισθησίας και της τρέλας.

Η σκηνοθεσία δεν επικεντρώνεται στην ιδιοφυή ψυχοσύνθεση του Άλαν ούτε στα επιστημονικά του επιτεύγματα· αυτό που συγκίνησε τον ίδιο τον σκηνοθέτη και θέλησε να μεταδόσει και στο κοινό είναι το γεγονός ότι «πρόκειται για έναν άνθρωπο που προτίμησε να ζει όπως θέλει εκείνος παρά να ζήσει όπως θέλουν οι άλλοι, ακόμα και αν το να ζει όπως θέλει εκείνος μπορεί να σημαίνει και το να πεθάνει», όπως αναφέρει ο Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος σε συνέντευξη του, λίγο πριν την πρεμιέρα της παράστασης. Ο χώρος στον οποίο εκτυλίσσεται η ιστορία ή μάλλον οι ιστορίες του Άλαν είναι το διαμέρισμα του, ένα τυπικό διαμέρισμα της δεκαετίας του ’50 που έχει επιμεληθεί η Όλγα Μπρούμα. Η ρεαλιστική απόδοση του σκηνικού χώρου δεν εμποδίζει σε καμία περίπτωση τον θεατή να ταξιδέψει στον παρελθοντικό κόσμο του ήρωα. Οι εναλλαγές του φωτισμού, των ήχων, οι σκιές που εμφανίζονται κατά τακτά χρονικά διαστήματα σε συνδυασμό με τα εφέ καπνού δημιουργούν έναν κόσμο ονειρικό αλλά παράλληλα και απτό, στον οποίο κατοικεί ο Τούρινγκ. Στο σημείο αυτό να αναφέρω πόσο σημαντική είναι η συμβολή της Μαρίζας Ρίζου, απ’την οποία και ξεκίνησα, αφού η επιλογή της για την εναλλαγή των ήχων από πιάνο σε βιολοντσέλο και αντιστρόφως δεν είναι καθόλου τυχαία. Όπως εξηγεί και η ίδια, μέσωης εναλλαγής αυτής εκφράζονται δυο κόσμοι· ο ένας πιο σκοτεινός και επικίνδυνος και ο άλλος αρκετά συγκινητικός και εσωστρεφής.

Στον ρόλο του Άλαν Τουρινγκ, ο Ορφέας Αυγουστίδης, είναι καθηλωτικός. Δεν μπορούσα ποτέ να φανταστώ πόσο ταλέντο χωράει σε έναν μόνο άνθρωπο. Σίγουρα η εξαιρετική και ευφάνταστη σκηνοθεσία είναι παρούσα σε όλη την διάρκεια της παράστασης, χαρίζοντας «προστασία» στον Ορφέα, αλλά μην ξεχνάμε ότι πρόκειται για έναν μονόλογο. Ένας μόνο ηθοποιός καλείται όχι απλώς να παίξει μόνος του, κάτι που ήδη φαντάζει δύσκολο, αλλά και να αλλάζει «ρόλους» χωρίς, ωστόσο, να αλλάζει ενδυμασία και χωρίς να μεταφέρεται σε άλλο σκηνικό χώρο. Το αποτέλεσμα; Εξαιρετικό! Ο Ορφέας Αυγουστίδης καταφέρνει να «γεμίσει» την σκηνή  και να ενσαρκώσει τα πέντε βασικά πρόσωπα του αρχικού κειμένου με μοναδικά του όπλα την φωνή και το σώμα του. Μας μεταφέρει στους χώρους δράσης ενώ απλώς μετακινείται στο «διαμέρισμα» του και το κανει με τόσο φυσικό τρόπο που την ώρα που παρακολουθείς την παράσταση σου είναι δύσκολο να αντιληφθείς το μεγαλείο που ξεδιπλώνεται μπροστά στα μάτια σου. Νομιζεις ότι όντως βλέπεις πέντε διαφορετικούς ανθρώπους, με πέντε διαφορετικούς χαρακτήρες, που όλοι κατά καποιον τροπο είναι ιδιαίτεροι, σε πέντε διαφορετικά μέρη, ενώ μπροστά σου βρίσκεται μονάχα ένας άνθρωπος πάνω σε ένα σκηνικό. Δεν αφηγείται, ούτε αναπαριστά μια ιστορία, αλλά αγγίζει την ζωή του Άλαν Τουρινγκ με έναν μοναδικό τροπο.

Δεν είναι μόνο ο ερμηνευτικός μόχθος, η σκηνοθετική μαεστρία και η τεχνική αρτιότητα που απογειώνουν την παράσταση αλλά και το ιδεολογικό της βάρος. Σε μια εποχή που η ομοφοβία και η αποστροφή για την διαφορετικότητα συνεχίζουν να επιβιώνουν, σε μια εποχή χρόνιου εγκλεισμού, αυτή η παράσταση έρχεται να μας θυμίσει τον παιδευτικό ρόλο του θεάτρου που τα τελευταία χρόνια είχαμε ξεχάσει παρά την θέληση μας.

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ

Στον ρόλο του Άλαν Τούρινγκ ο Ορφέας Αυγουστίδης

Σκηνοθεσία – Διασκευή: Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος

Πρωτότυπο κείμενο: Benoit Soles
Μετάφραση: Αντώνης Γαλέος
Σκηνικά – Κοστούμια: Όλγα Μπρούμα
Φωτισμοί: Νίκος Βλασόπουλος
Μουσική: Μαρίζα Ρίζου
Βοηθός Σκηνοθέτη: Θάλεια Γρίβα
Φωτογραφίες: Ελίνα Γιουνανλή
Trailers: Άκης Πολύζος

Εμπνευσμένο από το θεατρικό έργο του Hugh Whitemore  «BREAKING THE CODE»
Βασισμένο στο βιβλίο του Andrew Hodges«ALAN TURING: THE ENIGMA»

INFO

«Η μηχανή του Τούρινγκ» Νέο Θέατρο Κατερίνας Βασιλάκου – Κεραμεικός, Αττική

 Πρόγραμμα παραστάσεων

Κυριακή και Τετάρτη στις 20:00

Πέμπτη έως Σάββατο στις 21:00

Διάρκεια: 90’ 

Τιμές εισιτηρίων

Ζώνη Α: 20€

Ζώνη Β: 18€

Ζώνη Γ: 15€ 

Ειδικές τιμές για ομαδικά εισιτήρια

Προπώληση εισιτηρίων στο www.viva.gr