Η ελληνική επαναστάση «μιλάει» μέσα από την τέχνη

Η τέχνη για την ελληνική επανάσταση

Η Τέχνη με αντιπροσώπους της τους μεγάλους καλλιτέχνες πάντα υμνούσε, περιέγραφε και μετέφερε μηνύματα των μεγάλων γεγονότων. Έτσι ακριβώς έγινε και με την Ελληνική Επανάσταση! Έτσι μέσα από την ζωγραφική Τέχνη γνωρίζουμε τη μορφή του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και άλλων Αγωνιστών και έτσι ευαισθητοποιήθηκε η Ευρώπη και συνέβαλε στο αποτέλεσμα του Αγώνα. Η Τέχνη στην Επανάσταση των Ελλήνων βρήκε μηνύματα όπως ο αγώνας για την Ελευθερία, η υποδούλωση ενός άλλου μικρού ”Δαβίδ” όπως ο Ελληνικός λαός από τον Οθωμανό Ηγεμόνα που όμως επρόκειτο να τον νικήσει, το θρησκευτικό συναίσθημα και η καταπίεση του Χριστιανικού λαού από τους αλλόθρησκους και αλλόπιστους Τούρκους, το πνεύμα της αυτοθυσίας και ενέπνευσε ρομαντικούς – και όχι μόνο – καλλιτέχνες όπως πχ ο Ντελακρουά.

Βλέπουμε λοιπόν ότι το Ελληνικός πόνος και το δράμα της Ελλάδας γίνεται το λάβαρο ώστε οι συνειδήσεις να ξεσηκωθούν. Η Ελλάδα τότε ήταν μία μικρή Χριστιανική χώρα με λαμπρό παρελθόν που μαχόταν ενάντια σε έναν ισχυρό δυνάστη. Άρα ο ίδιος ο Αγώνας εμπεριείχε μία σειρά εμβληματικών στοιχείων που κέρδισαν αμέσως την συμπάθεια των Ευρωπαίων. Κέρδισαν τη συμπάθεια των Χριστιανών, των Ουμανιστών που είχαν κλασσική μόρφωση και γενικότερα των Φιλελεύθερων. Δηλαδή ο Αγώνας των Ελλήνων στα μάτια των προαναφερόμενων ήταν ο αγώνας του Σταυρού με την Ημισέληνο, ο αγώνας της Ελευθερίας ενάντια στην καταπίεση, ο αγώνας του Πολιτισμού ενάντια στη βαρβαρότητα.

Στο αγκάλιασμα του Ελληνικού Αγώνα από τον Γαλλικό εικαστικό φιλελληνισμό βοήθησαν οι τότε ισχύουσες πολιτικές συνθήκες στη Γαλλία. Υπήρξε μία σύμπνοια των Γάλλων φιλελευθέρων, των φιλελλήνων και των ρομαντικών καλλιτεχνών οι οποίοι με τη σειρά τους ξεκίνησαν να κάνουν αντιπολίτευση στο επίσημο Ακαδημαϊκό κατεστημένο. Τότε περίπου 150 έργα Γάλλων καλλιτεχνών φιλοξενήθηκαν στα επίσημα -ή μη-καλλιτεχνικά Παρισινά σαλόνια με θέμα την Ελληνική Επανάσταση. Έτσι ο Ευγένιος Ντελακρουά λοιπόν, νεαρός ζωγράφος τότε, σε ηλικία 25 χρόνων, ζωγραφίζει τον Αγώνα των Ελλήνων και εμπνευσμένος πολύ από τον Λόρδο Βύρωνα, φιλοτεχνεί τις σφαγές της Χίου και άλλα έργα και τα εκθέτει στο Σαλόνι του 1824, δημιουργώντας αμέσωςτεράστια αίσθηση, όχι μόνο στις συνειδήσεις του κοινού αλλά κυρίως στη γλώσσα της ζωγραφικής! Μπορούμε να πούμε πως το δράμα των Ελλήνων μέσα από τον Ντελακρουά γίνεται αμέσως το σύμβολο του ρομαντισμού. Και όπως χαρακτηριστικά ο Κωστής Παλαμάς παρατήρησε, το Μεσολόγγι, η Χίος, τα Ψαρά, το Σούλι γίνονται τότε οι ακροπόλεις του Ρομαντισμού, τα μεγάλα σύμβολα τα οποία έμειναν στις συνειδήσεις ως οι νέοι Παρθενώνες του Ρομαντισμού! Από τον Ντελακρουά και για πρώτη φορά η Ελλάδα απεικονίζεται με σύγχρονη μορφή ως μία νεαρή Ελληνίδα που φοράει την Ελληνική ενδυμασία (και όχι χλαμύδα με την οποία συνηθίζονταν έως τότε να απεικονίζουν τις Ελληνίδες), μνημειακή και υπερήφανη με τα χέρια ανοιχτά που κάνει έκκληση για βοήθεια.

Μία από τις σημαντικότερες στιγμές του Αγώνα, ίσως η πιο καθοριστική για την αίσια έκβασή του, ήταν η ναυμαχία του Ναυαρίνου, την οποία και αποτύπωσε ο Ambroise Louis Garneray, που είχε φτάσει στην Ελλάδα το 1827.

Ο Δανός, ο Adam Friedel, βρέθηκε στην επαναστατημένη Ελλάδα το 1821 και για τρία χρόνια σχεδίαζε τις μορφές Ελλήνων αγωνιστών. Αν και είχε τον τίτλο του αντισυνταγματάρχη, τελικά δεν πολέμησε αλλά είχε την ευκαιρία να γνωρίσει τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, τον Ιωάννη Μακρυγιάννη, ενώ θεωρείται πως ήταν έμπιστος του Δημήτριου Υψηλάντη. Σύμφωνα με ιστορικές πηγές, ήταν εκείνος που σχεδίασε τις πρώτες σφραγίδες του Ελληνικού Κράτους. Το 1824 εγκαταστάθηκε στην Αγγλία, όπου και κυκλοφόρησε σε λιθογραφίες 241 πορτρέτα αγωνιστών.

Πολλοί και σημαντικοί είναι οι ζωγράφοι που απεικόνισαν τον με αίμα βαμμένο Αγώνα των Ελλήνων: Νικόλαος Γύζης, Ευγένιος Ντελακρουά, Θεόδωρος Βρυζάκης, Φίλιππος Μαργαρίτης, Αλέξανδρος Ησαίας, Λούντβιχ Σβαντχάλερ, Πέτερ φον Ες, Ιβάν Αϊβαζόφσκι, Ζαν Κλοντ Μπονφόν, Ουίλιαμ Τέρνερ, Ερρίκος Λεοπόλδος Λεβί, Ανρί Ντεκέν, Τζοζέφ Ντενίς Οντεβάρ, Οράς Βερνέ, Ανρί Σερούρ, Νικολά Γκος, Αύγουστος Βίνσον, Φίλιππο Μαρσιλί, Λουί Ντιπρέ, Ντονάτο Φρανσέσκο ντε Βίτο, Λουδοβίκος Λιπαρίνι, Γκεόργκ Περλμπέργκ, Αρί Σεφέρ, Φρανσέσκο Αγιέτς, Εμίλ ντε Λασάνκ κ.α.

Στον Γερμανό αξιωματικό, Καρλ Κρατσάιζεν οφείλουμε τις προσωπογραφίες σημαντικών οπλαρχηγών του Αγώνα. Ήρθε ως εθελοντής το 1826 στην Ελλάδα και πήρε μέρος σε μάχες όπως την πολιορκία των Αθηνών και την πολιορκία της Ακρόπολης.Ήταν επίσης παρών στην Γ’ Εθνοσυνέλευση και συνολικά φιλοτέχνησε 19 πορτραίτα, με μολύβι και χαρτί. Αργότερα, όταν και επέστρεψε στη Γερμανία, τα έκανε λιθογραφίες και από το 1827 κυκλοφόρησε 7 λευκώματα υπό τον γενικό τίτλο «Προσωπογραφίες των διασημοτέρων Ελλήνων και Φιλελλήνων, μαζί με μερικές απόψεις και ενδυμασίες σχεδιασμένες εκ του φυσικού και δημοσιευμένες από τον Καρλ Κράτσαϊζεν».

Βλέπουμε λοιπόν πως ο Ηρωισμός των Ελλήνων γίνεται αντικείμενο ζωγραφικής Τέχνης, μελέτης και έμπνευσης!