Η Μαρία Διαμάντη, δύο χρόνια μετά το Μουσείο Μπενάκη μιλά γιά τη Τέχνη, τη Μόδα στην Ελλάδα και τα Υφαντικά Γλυπτά της.

Συνέντευξη στις Τάνια Νικολοπούλου και Τζένη Οικονόμου Ρίζου.

Ένα “σπάνιο διαμαντάκι”, από τα πρώτα Αθηναϊκά ατελιέ, με λαμπρό παρελθόν και πολλά υποσχόμενο μέλλον, έχει χαρακτηριστεί από τον τύπο το ατελιέ της Μαρίας Διαμάντη, η ιστορία του οποίου ξεκινάει το 1930 στον Κεραμεικό, όπου λειτούργησε για πρώτη φορά.

Γρήγορα εξελίχθηκε σε μια από τις μεγαλύτερες σχολές κοπτικής-ραπτικής  στην Αθήνα, σε μια εποχή μάλιστα που η ‘’υψηλή μοδιστρική’’ ήταν τέχνη για λίγους , για τις ‘’μεγαλομοδίστρες’’ δηλαδή -όπως η γιαγιά της  Μαρίας Διαμάντη- οι οποίες αποδεδειγμένα τιμούσαν την τέχνη της κατασκευής του ρούχου.

Σε αυτό το οικογενειακό ατελιέ μεγάλωσε η Μαρία Διαμάντη –εγγονή της ιδρύτριας-  για την οποία η ενασχόληση με το ρούχο αποδείχθηκε μονόδρομος. Σπούδασε σχέδιο μόδας και ενδυματολογία θεάτρου και δίδαξε σε σχολές μόδας στην Αθήνα. Το 2011 δημιούργησε το δικό της ατελιέ στον ίδιο δρόμο του Κεραμεικού όπου στεγαζόταν το πρώτο εκείνο ατελιέ, της γιαγιάς της. Έχοντας μια μακρά πορεία στο χώρο της μόδας και μια high-end γνώση που ξεπερνά το σχεδιασμό και φτάνει σε φοβερά λεπτομερείς διαδικασίες κατασκευής που σπάνια συναντάει κανείς παρά μόνο στα πολύ μεγάλα ατελιέ του εξωτερικού,  σχεδιάζει και πουλά ρούχα χειροποίητα και ταυτόχρονα αναβιώνει  τα ‘’μαθήματα μόδας’’ που η γιαγιά της παρέδιδε κι έτσι πλέον υπάρχει στην Αθήνα μια σχολή που λειτουργεί στα πρότυπα των μεγάλων σχολών μόδας του εξωτερικού, εφόσον όποιος γίνει δεκτός και  αποφοιτήσει αποκτά υψηλή γνώση της τέχνης της ένδυσης σε θεωρητικό αλλά και πρακτικό επίπεδο. Ένα  -κατά κάποιον τρόπο- μεταπτυχιακό  στην ένδυση που έως τώρα οι σπουδαστές ξενιτεύονταν για να αποκτήσουν.

Το 2016 επέκτεινε τις δραστηριότητες του ατελιέ παραδίδοντας on-line μαθήματα μόδας σε όλο τον κόσμο μέσω των οποίων η ομάδα της μεγάλωσε και απέκτησε διεθνή χαρακτήρα κι έτσι  πλέον συμβαίνει άνθρωποι που βρίσκονται σε πρωτεύουσες που φημίζονται για το επίπεδο των σπουδών μόδας να επιλέγουν να  σπουδάζουν διαδικτυακά στην Ελλάδα. Ένα είδος ηλεκτρονικού τουρισμού μόδας δηλαδή που μέχρι τώρα μονοπωλούσαν το Λονδίνο και το Παρίσι.

Η Μαρία Διαμάντη στο ατελιέ της [Photo: Argyris Vavouyios for Maria Diamandi atelier © 2021 Athens. All rights reserved]

Αξιοποιώντας όλη αυτή την υψηλή γνώση ξεκινά να μελετά και να κατασκευάζει τα ‘’γλυπτά φορέματα ‘’ της, υφαντικά γλυπτά τα οποία είναι η πλέον  εξελιγμένη μορφή της δουλειάς της καθώς κάθε ένα από αυτά είναι ένα ρούχο/έργο  το οποία μπορεί να λειτουργήσει σε έναν χώρο με τη μορφή εγκατάστασης-  μέσο του οποίου μάλιστα μελετά και ταυτόχρονα περιγράφει βασικά συναισθήματα της ανθρώπινης ύπαρξης.

Τον Απρίλιο του 2014 ξεκινά με την ομάδα των μαθητών της, έναν κύκλο αφιερωματικών εκθέσεων πάνω στην ιστορία της μόδας με αποκορύφωμα την τρίτη και πλέον πρόσφατη έκθεση της  με τίτλο Ode Couture, η οποία  παρουσιάστηκε τον Σεπτέμβριο του 2019 στο Μουσείο Μπενάκη, στο κτήριο της  οδού Πειραιώς.  Με έμπνευση  από την φράση της Coco Chanel ‘’μόνο εκείνοι που δεν έχουν μνήμη επιμένουν για την πρωτοτυπία τους’’ , η Μαρία Διαμάντη συνέλαβε την ιδέα πάνω στην οποία δούλεψε με μια μεγάλη ομάδα συνεργατών  και μαθητών της.  ‘Όπως  λέει και ο τίτλος , επρόκειτο για μια ‘’ωδή στη ραπτική’’  που επιχείρησε να ανιχνεύσει το αποτύπωμα που άφησαν στην Παγκόσμια  μόδα τέσσερις κορυφαίοι διεθνείς –και ίσως λιγότερο γνωστοί σήμερα απ’ όσο θα έπρεπε-  Έλληνες δημιουργοί. Κι έτσι η Μαρία Διαμάντη -υπό τη σκηνοθετική υπογραφή του ιδρυτή του Fashion Week στην Ελλάδα, σκηνοθέτη Αντώνη Κιούκα- ανέλαβε να  επανασυστήσει στο Αθηναϊκό κοινό,  το εμβληματικό έργο των Γιάννη Ντεσσέ, Γιώργου Σταυρόπουλου, Τζέιμς  Γαλανού και Γιάννη Ευαγγελίδη, επικαιροποιόντας  με τις επεμβάσεις της, τις δημιουργίες τους. Ταυτόχρονα  έχει ήδη ανακοινώσει ότι –μεταξύ άλλων αφιερωμάτων – θα ακολουθήσει  μεγάλο αφιέρωμα στο έργο του Γιάννη Τσεκλένη με αναπαραγωγή των πρωτότυπων υφασμάτων του και με την χρήση των αυθεντικών μακετών των θεματικών του εμπριμέ που ο ίδιος –όσο ήταν εν ζωή- πολύ ευγενικά παραχώρησε.

Συναντήσαμε την Μαρία Διαμάντη στο ατελιέ της στον Κεραμεικό αφού πρώτα μας εξέπληξε καθώς το μετέτρεψε σε κήπο για να μας υποδεχθεί.

Η  Μαρία Διαμάντη με την Τάνια Νικολοπούλου — Στιγμιότυπα από την συνέντευξη που δόθηκε στο ατελιέ της οδού Μαραθώνος. [Coloured photo: Argyris Vavouyios for Maria Diamandi atelier © 2020 Athens. All rights reserved]

-Μαρία, εξήγησε μας τον συμβολισμό αυτής της φωτογράφισης. Γιατί επέλεξες να μας υποδεχτείς με αυτόν τον τρόπο;

Φέτος κλείνουν 10 χρόνια από την επανίδρυση του ατελιέ και παρ’ όλο που πρωτολειτούργησε το 1930, προκειμένου να έχει συνέχεια, έχω επιλέξει σταθερά να κοιτάζω στο μέλλον. Όμως όταν διάβασα την πρώτη σας ερώτηση σχετικά με το παρελθόν και πως κατάφερα να εντάξω  τέτοια οικογενειακή ιστορία σε κάτι τόσο σύγχρονο, μου ήρθε στο μυαλό η φράση “αλλά πρέπει να καλλιεργήσουμε τον κήπο μας”  -του Βολταίρου- και η σημασία της. Η δική μου ερμηνεία –γιατί υπήρξαν πολλές- και ταυτόχρονα ο τρόπος που εγώ επέλεξα να εφαρμόζω αυτή τη φράση είναι να φροντίσω ένα προϊόν που απέδιδε 90 χρόνια πριν  και να το χρησιμοποιήσω ως χωράφι για να φυτέψω το μέλλον.

Στον δικό μας κήπο εδώ λοιπόν τοποθέτησα στοιχεία από το αυθεντικό σαλόνι του παλιού ατελιέ κι έτσι σήμερα καθόμαστε σε πολυθρόνες  που σπουδαίες  γυναίκες πελάτισσες του ατελιέ κάθονταν επί 90 χρόνια. Το σαλόνι λοιπόν συμβολίζει την υλική κληρονομιά. Την άυλη –τις γνώσεις δηλαδή που πήρα από την οικογένεια μου-  ο κήπος . Όλα αυτά μαζί είναι η περιουσία μου.

Το χθες λοιπόν, δεν το χρησιμοποίησα ως δεκανίκι. Αντίθετα, το τοποθέτησα πάνω μου ως φωτοστέφανο και το άφησα εκεί. Και λειτουργώ χωρίς να το σκέφτομαι και χωρίς να στηρίζομαι σε αυτό. Καμιά φορά ίσως και σα να μην υπάρχει. Παρ’ όλα αυτά υπάρχει, το φοράω καθημερινά, το βλέπετε κι εσείς, το διαπιστώνω  κι εγώ όταν συμβαίνει να μου χρειάζεται. Τότε είναι που ανακαλύπτω μέσα μου γνώσεις και δύναμη που δεν ήξερα πως υπήρχαν. Κατάγομαι από μια οικογένεια με μακρά πορεία στο χώρο της μόδας και ταυτόχρονα φοβερά δυναμικές γυναίκες κυρίως αν σκεφτεί κανείς το κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο έζησαν και εργάστηκαν. Έτσι οι εικόνες που άθελα μου έχω δει, με δίδαξαν και κυριολεκτικά και μεταφορικά.

-Πως και γιατί ο μικρόκοσμος του ατελιέ έχει τόση απήχηση και μετράει τέτοιες μεγάλες επιτυχίες; Σχεδιάζετε και πουλάτε ρούχα χειροποίητα και ταυτόχρονα γνωρίζω ότι ετοιμάζεται μια συλλεκτική συλλογή αριθμημένων, ready–to–wear  χειροποίητων κομματιών, προκειμένου να βρίσκουν οι πελάτισσες σας και άμεσα ένα δικό σας δημιούργημα . Έχετε μέσο των διαδικτυακών σας μαθημάτων μαθητές σε όλο τον κόσμο ενώ ταυτόχρονα στην πρόσφατη έκθεση σας φτάσατε –και πήρατε μαζί και τους μαθητές σας- μέχρι το Μουσείο Μπενάκη.  Και ταυτόχρονα η εμπειρία σας από την επαφή σας με τις γυναίκες -όλα αυτά τα χρόνια- σας οδήγησε να δημιουργήσετε μια σειρά από έργα / γλυπτά  μέσο των οποίων περιγράφετε βασικά ανθρώπινα συναισθήματα όπως βιώνονται από τις γυναίκες. Τι είναι αυτό που συνδέει αυτές τις ιδιότητες στο πρόσωπο σας και γιατί ο κόσμος ανταποκρίνεται και στις τρεις;

Είναι προφανές ότι η άμεση σύνδεση όλων αυτών των ιδιοτήτων είναι η μόδα αυτή καθ’ αυτή. Τι όμως είναι μόδα, αυτό είναι το πρώτο που επείγει να ξεκαθαρίσουμε πριν αρχίσουμε να μιλάμε.  Υπάρχει μια φοβερή παρανόηση –κυρίως στην Ελλάδα- όταν μιλάμε για μόδα να νομίζουμε ότι αναφερόμαστε απλά και μόνο στην επαναλαμβανόμενη, αέναη εναλλαγή των ρούχων που φοράμε που δυστυχώς είναι μια πολύ πρόχειρη προσέγγιση. Η μόδα είναι ένα ολικό κοινωνικό φαινόμενο, μια ανθρώπινη συμπεριφορά, με την οποία έχουν καταπιαστεί-εκτός των άλλων- κοινωνιολόγοι, φιλόσοφοι και ποιητές. Επί 12 ολόκληρα χρόνια (1957-1969) ο κοινωνιολόγος Ρολάν Μπαρτ  συγγράφει τα κείμενα του βιβλίου του “Το μπλε είναι φέτος στη μόδα…” προκειμένου να παρουσιάσει τον σταθερό του προβληματισμό σχετικά με την ένδυση, την οποία περιγράφει ως “σύστημα”, ως “θεσμό” και ως ένα μαζικό κοινωνικό φαινόμενο που βασίζεται σε μια βαθύτατη κανονικότητα (και όχι στην αέναη ανανέωση).  Από το 1895 έως το 1911 ο Γερμανός φιλόσοφος και κοινωνιολόγος Γκέοργκ Ζίμμελ αναπτύσσει τις θέσεις του για τη μόδα κυρίως σε τρία κείμενα τα οποία ακτινογραφούν φιλοσοφικά και κοινωνιολογικά το φαινόμενο και θέτει το ερώτημα “κατά πόσο είναι ποτέ δυνατόν να είναι κανείς πραγματικά εκτός μόδας;” αποδεικνύοντας το παράδοξο να είναι κανείς εντός μόδας ακόμα και όταν πασχίζει  να είναι εκτός –συμπέρασμα που ενισχύει την θεωρία του Μπαρτ. Kαι  ήταν ακόμα 19^ος αιώνας όταν ο  Ιταλός ποιητής  Giacomo Leopardi  προσωποποίησε την  Μόδα, στον φανταστικό διάλογο του “ανάμεσα στην Μόδα και τον Θάνατο”, την οποία και βάζει να του απαντά –του θανάτου-.. “Obviously you don’t seem to know the power of fashion” (μετΆφραση: προφανώς δε φαίνεται να γνωρίζεις τη δύναμη της μόδας).

Και ως προς την διδασκαλία όμως αλλά και ως προς την εφαρμογή της μόδας  έχουμε υπερεκτιμήσει ή και παραφράσει στην Ελλάδα την έννοια του σχεδιαστή και εκπαιδεύουμε ανθρώπους  να μπορούν να ζωγραφίσουν μόδα αλλά δεν τους οδηγούμε  στο σημείο να είναι ικανοί να δημιουργήσουν μόδα. Αυτό δηλαδή που στο εξωτερικό είναι η ιδιότητα του couturier, τίτλος που αποδίδεται σε κάποιον που μπορεί να οραματιστεί ή να σχεδιάσει, να κατασκευάσει πατρόν -το σχήμα δηλ. που θα κοπεί το ύφασμα (μια καθαρά γεωμετρική προσέγγιση που αναλύει τις 3 διαστάσεις του σώματος σε 2 για να ξαναενωθούν σε 3 σχηματίζοντας το ρούχο) και τέλος να ράψει.   Δε νοείτε δημιουργός στο δικό μου μυαλό που να αξιώνει αυτόν τον τίτλο χωρίς να είναι ικανός  να ανταποκριθεί σε όλα αυτά.

Η Μαρία Διαμάντη στο ατελιέ της [Photo: Argyris Vavouyios for Maria Diamandi atelier © 2021 Athens. All rights reserved]

Ένας τρίτος προβληματισμός μου είναι ποια μόδα διδάσκεται. Στην εποχή της ανταλλαγής, της μεταβαλλόμενης οικονομίας και της φιλαλληλίας, ο ατομικισμός του δημιουργού που οραματίζεται να κατασκευάσει το πιθανό αριστούργημα –όλοι αυτό δεν θέλουμε;- ξοδεύοντας χιλιόμετρα υφάσματος και θέτοντας τον πλανήτη σε μια ακόμα ταλαιπωρία φαντάζει αρκετά παλιός. Ήταν Νοέμβριος του 1944 όταν ο ΑυστροΑμερικανός –μεταξύ άλλων­-  κοινωνικός ιστορικός , αρχιτέκτονας  Bernard Rudofsky αναρωτήθηκε στην έκθεση του στο MOMA αλλά και στο ομότιτλο έργο/κατάλογο του: Are  clothes modern? (μτφ. Είναι τα ρούχα μοντέρνα;). Ερώτημα που τέθηκε ξανά από το μουσείο μοντέρνας τέχνης όταν περισσότερο από 70 χρόνια μετά από την πρώτη διοργανώνει το 2017 νέα έκθεση με τίτλο Is fashion modern? (μτφ. Είναι η μόδα μοντέρνα;).

Και αυτά όλα είναι μερικά μόνο στοιχεία που  θα μπορούσα να παραθέσω. Αν θέλουμε να κουβεντιάσουμε επί του θέματος ο κατάλογος είναι μεγάλος.

Επειδή λοιπόν εμείς δημιουργούμε, μελετάμε αλλά και διδάσκουμε την μόδα προσεγγίζοντας την έτσι που να την τοποθετούμε εκεί που ανήκει κανονικά είναι και εντελώς διαφορετικός ο τρόπος με τον οποίο προσεγγίζουμε τα ρούχα –και αυτά που φοράμε και αυτά που κατασκευάζουμε- καθώς και το έργο που παράγουμε -μέρος του οποίου είναι και οι αφιερωματικές εκθέσεις όπως η πρόσφατη μας στο Μουσείο Μπενάκη- αλλά είναι εντελώς διαφορετικός και ο τρόπος που εκπαιδεύουμε όσους θα φτιάξουν τα αυριανά.

Αυτή την διαφορετική στάση-ματιά είναι που ο κόσμος καταλαβαίνει και ανταποκρίνεται. Είχα πάντα ως αρχή να παίρνω τους ανθρώπους μαζί μου σε αυτό το ταξίδι της δημιουργίας. Όταν είσαι ξεκάθαρος και εξηγείς στους ανθρώπους τι το διαφορετικό κάνεις  στην ουσία εκπαιδεύεις το κοινό σου. Αυτό οφείλουμε να κάνουμε όλοι μας –διαφάνεια θα το λέγαμε αλλιώς- και ο κόσμος πάντα ανταποκρίνεται σε αυτό. Ο καταναλωτής, ο θεατής, ο μαθητής είναι μέρος για μας μια αμφίδρομης και ειλικρινούς σχέσης.  Και αυτό εκτιμάτε.

Τώρα ως προς τα γλυπτά.. αυτή είναι η δική μου συνεισφορά στην τέχνη. Θα μπορούσε να είναι μέσο της γραφής, της ζωγραφικής ή άλλων δρόμων όμως είναι μέσο του τρόπου που γνωρίζω να εκφράζομαι, της μόδας δηλαδή.  Συνεπώς η μόδα είναι ο συνδετικός κρίκος σε όλα αυτά αφού σε ότι κι αν καταπιάνομαι η μόδα είναι το θέμα, το προϊόν ή το μέσο.

-Στην εποχή που ζούμε, την πολύ ιδιαίτερη –κοινωνικά, πολιτισμικά αλλά και οικονομικά, πως η τέχνη σου βοηθά τον κόσμο;

Λένε πως κάθε άνθρωπος που είχε την τύχη -γιατί περί καθαρής τύχης πρόκειται- να γεννηθεί σε μια πολιτισμένη, ανεπτυγμένη, κοινωνία, οφείλει –προκειμένου να σωθεί και ο ίδιος- να σώσει. Να βοηθήσει δηλαδή τον συνάνθρωπο. Εγώ εστιάζω στις γυναίκες, τις οποίες θα μου άρεσε να βλέπω επαγγελματικά και οικονομικά ανεξάρτητες με βαθειά εμπιστοσύνη στον εαυτό τους και στην δύναμη τους. Σε αυτήν την περίπτωση λοιπόν το μόνο που μπορεί να βοηθήσει είναι η εκπαίδευση γιατί γνωρίζετε κι εσείς, καλύτερα από μένα, πως η γνώση είναι όπλο.  Γι αυτό και αποφάσισα να μοιραστώ τις γνώσεις μου. Ταυτόχρονα εδώ και τρία χρόνια ως φόρο τιμής στις δύο σπουδαίες γυναίκες της ζωής μου –την γιαγιά μου και την θεία μου- που με δίδαξαν, δημιούργησα δύο υποτροφίες και έδωσα τα ονόματα τους σε αυτές κι έτσι κάθε χρόνο στο ατελιέ δεχόμαστε εκατοντάδες αιτήσεις προκειμένου να μπορέσουν να έρθουν κοντά μας και δύο σπουδάστριες που δεν θα είχαν την οικονομική δυνατότητα να καλύψουν το ποσό των διδάκτρων και που φυσικά πληρούν κάποιες προϋποθέσεις. Είναι ένας θεσμός πλέον, ανακοινώνεται από το ατελιέ στο τέλος κάθε καλοκαιριού και δικαίωμα συμμετοχής έχουν όλοι ανεξαιρέτως και μάλιστα -εξαιτίας των διαδικτυακών μαθημάτων- ανεξαρτήτως τόπου διαμονής ή εθνικότητας αρκεί να πληρούν την προϋπόθεση της γλώσσας  είτε της Ελληνικής είτε της Αγγλικής. 

Η  Μαρία Διαμάντη με την Τζένη Οικονόμου – Στιγμιότυπα από την συνέντευξη που δόθηκε στο ατελιέ της οδού Μαραθώνος. [Coloured photo: Argyris Vavouyios for Maria Diamandi atelier © 2020 Athens. All rights reserved]

Τον  Σεπτέμβριο του 2019 πραγματοποιήσατε το μεγαλύτερο έως τώρα όνειρο σας, παρουσιάσετε στο Μουσείο Μπενάκη την έκθεση σας με τίτλο #Ode_Couture, φόρο τιμής στους Παγκόσμιους Έλληνες Σχεδιαστές. Πόσο εύκολη διαδικασία ήταν αυτή η τριετής μελέτη  και εργασία και πόσο εύκολα φτάσατε έως εκεί; 

Πράγματι ήταν το μεγαλύτερο μου όνειρο έως τώρα, ένα όνειρο που δύσκολα φτάνει κανείς να ζήσει, απαιτούνται ασφαλώς κάποιες προϋποθέσεις. Το ατελιέ όμως είναι ένας μοναδικός και ανεπανάληπτος συνδυασμός ιστορίας, πολύ καλού βιογραφικού και πολλών πολύ σοβαρών ανθρώπων που αποτελούν την ομάδα των μαθητών του, ανθρώπων με γνώσεις που σήμερα γενικά δεν υπάρχουν και διάθεση να αφιερώσουν ώρες ατελείωτες  προκειμένου αυτές τις γνώσεις να τις εφαρμόσουν ώστε το έργο που παράγεται να είναι μοναδικό. Σκεφτείτε για να πάμε στο Μπενάκη ράβαμε επί τρία χρόνια  17 άνθρωποί κι εγώ που ”ράβω για δέκα” καθημερινά. Τους τελευταίους δε μήνες ασταμάτητα έως τα ξημερώματα. Κανείς δεν πήγε διακοπές και όμως κανείς δε λυπήθηκε. Κανείς δε σκέφτηκε να κάνει λιγότερη ή χειρότερη δουλειά. Είμαστε σαν τη μύγα μες το γάλα στο γρήγορο και χωρίς πολύ σκέψη περιβάλλον της μόδας, ένα περιβάλλον που μπορεί να είναι ”της μόδας”  όμως σίγουρα δεν παράγει τέχνη και πολιτισμό. Σε αντίθεση με τον δικό μας στόχο που είναι ακριβώς αυτός.  Και αυτό μέτρησε.

Χειροποίητο γλυπτό φόρεμα από καρφίτσες. Under construction. [Black & White photo: Argyris Vavouyios for Maria Diamandi atelier © 2021 Athens. All rights reserved]

Δύο χρόνια μετά το Μουσείο Μπενάκη τελικά πως νιώσατε αλλά και τι αποκομίσατε;

Μόνο αν βιώσει κανείς την εμπειρία, να δει μια τέτοια έκθεση καταλαβαίνει το μέγεθος της δουλειάς και τις ώρες που αφιερώθηκαν γι’ αυτή από τόσο κόσμο. Κάνει εντύπωση που στην εποχή της ταχύτητας και της αναλώσιμης μόδας επιλέγουμε να χρησιμοποιούμε και να διασώζουμε μια τέχνη που σχεδόν δεν υπάρχει πια. Σε συνδυασμό δε με το γεγονός ότι οι εκθέσεις που κάνουμε έχουν έντονα αφιερωματικό χαρακτήρα πολλοί τις βιώνουν ως γνωστική εμπειρία.  Μας παρακολουθούν, ρωτάνε, περιμένουν πάντα την επόμενη, κάτι που εμένα προσωπικά με κάνει ευτυχισμένη.

Θα σας παραθέσω μια από τις πολλές κριτικές που δημοσιεύθηκαν τις επόμενες μέρες της έκθεσης στο Μουσείο Μπενάκη  για να δείτε τι αποκομίσαμε, η οποία ήταν η εξής: ” Το να δεις μία έκθεση της Μαρίας Διαμάντη δεν είναι μόνο ένα εικαστικό γεγονός αλλά και επίσης μία γνωστική εμπειρία όπως μόνο βιώνουμε σε φημισμένα μουσεία του κόσμου. Αυτός ήταν ο λόγος που παραβρέθηκα και εγώ στο Μουσείο Μπενάκη για την παρουσίαση του “Ode couture” όπου σαν στις προηγούμενες εξαιρετικές της διοργανώσεις -“180 minutes for 18 ideas” και “Fashion rewind project” – μας έδειξε δημιουργίες του προηγούμενου αιώνα μετά από περιεκτική και λεπτομερή έρευνα.  Ένα εγχείρημα – ντοκουμέντο για την χρυσή περίοδο της φινέτσας και τα αριστουργήματα εκείνης της εποχής. Η Μαρία Διαμάντη μέσο της γιαγιάς της, κληρονόμησε επίσης και το ταλέντο της ”μετάδοσης”, διδάσκοντας σε διεθνείς σπουδάστριες πέρα από την κατασκευή ενδυμάτων, ήθος και  σεβασμό στο αντικείμενο με το παράδειγμα της, πλησιάζοντας το με περίσσια αγάπη, έμπνευση, κόπο, χρόνο και πολύ δουλειά.”

Αλλά δεν θα μείνω εκεί. ‘Όπως έγραψα και στο προσωπικό μου σημείωμα που συνόδευε τις ευχαριστίες την ημέρα εκείνη στο Μουσείο Μπενάκη.. ‘’ Στη διάρκεια των τριών αυτών χρόνων που ερευνούσαμε γι αυτή την έκθεση – όπως κάθε φορά συμβαίνει – χρειάστηκε να διαβάσω πολύ. Να μελετήσω το έργο αυτών των σπουδαίων δημιουργών, να διαβάσω τις βιογραφίες τους, συνεντεύξεις τους.. Να περάσω πολύ χρόνο μαζί τους. Συστηθήκαμε για τα καλά. Γνώρισα τη δουλειά τους, γνώρισα τη ζωή τους, μπήκα λίγο στα παπούτσια τους.

Παρατήρησα λοιπόν πως όλοι αυτοί οι Έλληνες, οι σπουδαίοι, είχαν στις βιογραφίες τους, -ασχέτως από την πορεία τους – κάποιες κοινές φράσεις που δείχνουν στ’ αλήθεια ποιο το νόημα όλων και ποια η κινητήριος δύναμη, ποιο το συμπέρασμα και που πρέπει ο άνθρωπος τελικά να εστιάζει – ασχέτως του πόσο μακριά φτάνει. Όλες συνέκλιναν σε μια λέξη, την αγάπη.

Και έμαθα από τους κορυφαίους του κόσμου κάτι που καιρό υποψιαζόμουν. Πως  η δημιουργική διαδικασία , οφείλει να έχει, όπως όλες οι ανθρώπινες πράξεις, ως οδηγό την έμπνευση αλλά ως κίνητρο την αγάπη. Γιατί μόνο τότε γεννιούνται έργα σημαντικά, αριστουργηματικά. Παρουσιάσαμε λοιπόν 14 έργα που το κάθε ένα από αυτά διηγείτο μια ιστορία, την δική του. Καθώς και το ταξίδι του στον χρόνο από την πρώτη στιγμή που σχεδιάστηκε. Διηγείτο όλες του τις μεταπτώσεις μέχρι την πρόσφατη του μορφή και προτρέπει κάθε καλλιτέχνη να το διαμορφώσει και να το παραδώσει στους επόμενους. Και είναι σημαντικά έργα ακριβώς για τον παραπάνω λόγο. Γιατί δεν έκλεισαν  πόρτες δημιουργικές, αντίθετα άνοιξαν μονοπάτια  και βρέθηκαν εκεί,  σε εκείνη την αίθουσα στο Μουσείο Μπενάκη για να πιστοποιήσουν αυτό και εξαιτίας αυτού. Από τους πρώτους εμπνευστές τους, τους Έλληνες εκείνους, το μεγάλο αυτό γένος, μέχρι και σήμερα και ως τους επόμενους που θα τα παραλάβουν με το πέρασμα του χρόνου,  απέδειξαν ότι ο χρόνος δεν περνάει. Περνάνε οι άνθρωποι και το μόνο που μένει είναι η αγάπη. Και τα έργα των ανθρώπων. Που αν οδηγούνται από την αγάπη είναι ωφέλιμα προς το συνολικό καλό.

Χειροποίητο γλυπτό φόρεμα από καρφίτσες. Under construction. [Black & White photo: Argyris Vavouyios for Maria Diamandi atelier © 2021 Athens. All rights reserved] 

-Η εικόνα της τέλειας γυναίκας είναι το τίμημα που πληρώνουμε για τους πολλούς διαφορετικούς ρόλους που έχουμε επωμιστεί ενώ ταυτόχρονα δεν έχουμε δυστυχώς καταφέρει να γίνουμε πλήρως ισότιμες. Πως παρουσιάζεται  η γυναίκα στο δικό σου έργο,  ποια από όλες τις μορφές της αγαπάς  περισσότερο και με ποιο υλικό προτιμάς να την περιγράφεις. Στα γλυπτά (φορέματα) σου αναφέρομαι.

Οι γυναίκες ανάλογα με τις εμπειρίες τους αλλά και την προέλευση τους –σε καταγωγή, σπουδές κλπ αναφέρομαι έχουν ή όχι την τύχη να χτίζουν είτε πάνω σε γερά θεμέλια είτε δυστυχώς σε πιο σαθρά. Εξαιτίας αυτού βιώνουν τις καταστάσεις και τα συναισθήματα η κάθε μια με διαφορετικό τρόπο. Στα «γλυπτά φορέματα» μου, η  προσδοκία, η επιθυμία, η λαγνεία, ο φόβος, ο θυμός, η αθωότητα, η εξουσία, η χαρά, η πειθαρχία, η έλλειψη-απουσία, η αγάπη, είναι μερικά μόνο από τα συναισθήματα που μελετούνται και περιγράφονται ή καταγράφονται.  Αλλά όπως δεν αγαπώ  ξεχωριστά κάποια  από τις δημιουργίες μου – σε σχέση με τις υπόλοιπες –συνεπώς ούτε κάποιο ρόλο, γιατί δεν σχετίζομαι αυτοβιογραφικά με καμία από αυτές έτσι δεν αγαπώ περισσότερο ή λιγότερο ένα συγκεκριμένο ‘’είδος’’ γυναίκας. Ο σκοπός μου είναι κυρίως περιγραφικός. Το έργο μου αναφέρεται στο σύνολο των γυναικών, αλλά σε καμία μεμονωμένα. Από το σύνολο εμπνέομαι και σε αυτό απευθύνομαι. Στόχος μου είναι η κάθε μία γυναίκα να αναγνωρίσει τον εαυτό της και να βρει στοιχεία δικά της μέσα στη δουλειά μου. Εάν μάλιστα καταφέρω να αισθανθεί η κάθε μια ξεχωριστά ότι την αφορά προσωπικά, τότε μάλλον κατάφερα και να τη μελετήσω και να την περιγράψω.

Το ίδιο ισχύει και για τα υλικά. Στη δική μου γλυπτική μόδα μπορεί κανείς να δει υλικά που δεν θα έβλεπε εύκολα πάνω σε ένα κοστούμι το οποίο προορίζεται για να φορεθεί. Και επειδή σκοπός μου πάντα είναι να περιγράψω τους άλλους, μέσα στους οποίους υπάρχουν σίγουρα οι έννοιες με τις οποίες καταπιάνομαι στα έργα μου, χρησιμοποιώ κάθε φορά το κατάλληλο υλικό για να περιγράψει την ιστορία μου που δεν είναι απαραίτητα επαναλήψιμο αλλά ούτε και αγαπημένο.

-Ποιο πιστεύεις θα είναι το αποτύπωμα της πανδημίας στη μόδα;

Σε παλαιότερη συνέντευξη μου σε Νορβηγικό μάλιστα περιοδικό είχα πει πως η μόδα είναι ανήθικη και φυσικά ασπάζομαι ακόμα αυτή μου την άποψη. Όπως επίσης έχω πει πως.. ”Αν αναλογιστεί κανείς πόσα χρήματα ξοδεύονται για να δημιουργηθεί μια συλλογή την ίδια στιγμή που στον πλανήτη ο μισός πληθυσμός υποφέρει από την έλλειψη στοιχειωδών αγαθών τότε το μόνο που μου έρχεται στο μυαλό να  απαντήσω για το πώς οι άνθρωποι χρησιμοποιούν τη μόδα σήμερα αλλά και το πώς η μόδα τους ανθρώπους είναι τα λόγια της ποιήτριας Patrizia Cavalli ”Οι συλλογές με κάνουν να υποφέρω”. Και προφανώς δεν αναφέρομαι στη μόδα αυτή καθαυτή με την έννοια της δημιουργίας αλλά στη βιομηχανία της μόδας και τις  μεθόδους που χρησιμοποιεί είτε για την κατασκευή είτε για την προώθηση του προϊόντος της.

Η τάση να αμφισβητείτε η μόδα, ήταν ήδη πριν την Πανδημία, παγκόσμια. Έχει παίξει ρόλο στην υποβάθμιση του περιβάλλοντος, τόσο σοβαρό που και η ίδια εφόσον δε μπορούσε πλέον να τον αρνηθεί τον χρησιμοποίησε υπέρ της και άλλαξε. Και τι άλλο να έκανε; Ακριβώς εκεί ήρθε και προστέθηκε και η πανδημία στην οποία αν μη τι άλλο οι παράγοντες που δημιουργούν μόδα σήμερα ανταποκρίθηκαν αξιοπρεπώς. Έτσι μίλησαν για επανάχρηση, για απλότητα, για αργή μόδα, για μεταποίηση, για σεβασμό και εξέλιξη.  Όμως είναι τάση όλο αυτό, είναι φοβάμαι της μόδας να τα λέμε αυτά.  Ποιο θα είναι άραγε το μέλλον και αυτής της στάσης/τάσης δεν το γνωρίζω, όμως χαίρομαι που μιλάνε όλοι πια γι αυτά και ελπίζω.

Χειροποίητο γλυπτό κορσάζ  από χειροποίητα ντυμένα κουμπιά με διπλή διαφάνεια που ενώνονται σε πλέγμα. Για την κατασκευή του έχουν χρησιμοποιηθεί περισσότερα από 1.000 κουμπιά.  [Black & White photo: Argyris Vavouyios for Maria Diamandi atelier © 2021, Athens. All rights reserved]

-Οι σχεδιαστές περνάτε κρίση; Τι θα φέρει η επόμενη μέρα του lock-down και ποια πορεία πρέπει να χαράξετε για να επιβιώσετε;

Υπάρχει μια φράση, στη “Μαγεμένη ψυχή” του Romain Rolland που λέει: “Από πού μπορεί να ‘ρθει η σωτηρία; Από μιαν απρόσμενη καταιγίδα[..]” που νομίζω εξηγεί κάθε απρόσμενη τροπή που μπορεί να πάρουν τα πράγματα από εδώ και πέρα ακόμα και την πλέον θετική.  Αυτό ως μια ολοκληρωτική σκέψη που δεν αφορά τα επαγγελματικά αλλά το ολικό πλαίσιο στις ανθρώπινες σχέσεις και δραστηριότητες. Το πιστεύω και το ελπίζω. Ως προς το στενό επαγγελματικό πλαίσιο όμως δε συνηθίζω να μιλάω για τη δουλειά των άλλων και δεν θα το κάνω ούτε τώρα. Και μεταξύ μας δε μπορώ και να γνωρίζω αν οι σχεδιαστές περάσανε κρίση. Νομίζω ναι. Εμένα από τον τριπλό μου ρόλο, του σχεδιαστή είναι ο πιο απλός. Του δασκάλου αλλά και του καλλιτέχνη δε με αφήνουν να δω τόσο καθαρά τα πρακτικά προβλήματα, ίσως γιατί δεν τα αντιμετωπίζω. Το έχω πει άλλωστε πως έχω μια ρομαντική θεώρηση των πραγμάτων και πως θα έκανα αυτό που κάνω ακόμα κι αν δεν ήταν επικερδές γιατί πολύ απλά αυτή είναι η φύση μου και όχι η δουλειά μου. Το μόνο που θα μπορούσα ίσως να πω ως προς την πορεία που πρέπει να χαράξουμε –με τη ιδιότητα της σχεδιάστριας- είναι πως δεν ψάχνω την πρωτοτυπία σε ότι κάνω, ψάχνω το βάθος. Αυτό είναι που λείπει σήμερα. Βάθος στη γνώση, βάθος στην τέχνη και κατ’ επέκταση βάθος στον τρόπο ζωής, στις σχέσεις κλπ. Αυτή είναι η νέα πρωτοτυπία και αυτή διδάσκω με το δικό μου παράδειγμα. Πατώντας λοιπόν γερά και σκάβοντας βαθειά δεν έχω αισθανθεί ποτέ πως κινδυνεύω οπότε δεν ψάχνω λύσεις.

Η Μαρία Διαμάντη στο ατελιέ της [Coloured photo: Argyris Vavouyios for Maria Diamandi atelier © 2021 Athens. All rights reserved]

 -Πότε η επιτυχία γίνεται τροχοπέδη; Τι κάνεις για να μη μπεις σε καλούπια;

Η επιτυχία γίνεται τροχοπέδη την ώρα που ξεκινάει, αν και μόνο αν μείνεις πίσω να εισπράξεις τις δάφνες σου. Δεν έχω το σύνδρομο του κοντορεβιθούλη. Δε φυτεύω πετραδάκια για να θυμάμαι να γυρίσω. Φεύγω νωρίς από κάθε τι που κάνω και πάω παρακάτω. Και συμπεριφέρομαι σα να μην το έκανα. Ψάχνω πάντα τη μεγάλη μου στιγμή σαν να μην έζησα καμία. Και έχω ζήσει πολλές. Όμως η μοναδική πιθανότητα να ζήσω άλλη μια είναι η μελλοντική. Όλες οι άλλες είναι παρελθόν, γραμμές στο βιογραφικό μου. Τις θυμάμαι με αγάπη αλλά επειδή θέλω να τις ξαναζήσω φροντίζω να τις ξαναφτιάξω.

-Σήμερα, τι  θα συμβούλευες τα νέα παιδιά;

Κάποτε μου ζήτησαν να πω τι πιστεύω πως η γιαγιά μου θα με συμβούλευε σήμερα αν είχε τη δυνατότητα να δει όσα κάνω. Είχα απαντήσει τότε πως πιστεύω πως ότι συμβουλή είχε να μου δώσει μου την έμαθε με την στάση της. Με καλόμαθε τόσο που με έμαθε να με αγαπώ, να απαιτώ να με αγαπούν και να κάνω τα πάντα για να φτάσω εκεί που θέλω –μεγάλη συμβουλή αυτή (!). Είχα την ατυχία και την τύχη μαζί τις γυναίκες της ζωής μου που με έμαθαν πολλά να τις δω να φορούν τα ρούχα που οι ίδιες έραψαν, όχι μόνο ζωντανές. Αυτό ήταν το μεγαλύτερο μάθημα που έμαθα στη ζωή μου. Αφελής δεν είμαι. Οι άνθρωποι φεύγουν, τα φορέματα μένουν (..και η τέχνη μένει ..και η δουλειά μένει). Γι αυτό παίρνω το μάθημα και φροντίζω να ζω. Τώρα ως προς το τι θα συμβούλευα εγώ τους άλλους, θα τους έλεγα πως η ζωή δεν είναι τίποτα άλλο παρά υπόθεση καλών (ή κακών) συναναστροφών. Τις οποίες φροντίζω να κάνω. Είμαι 20 χρόνια σχεδιάστρια/δημιουργός, δασκάλα και καλλιτέχνης και ψάχνω πάντα την πρώτη ευκαιρία να γίνω μαθήτρια. Βεβαίως ακούω προσεκτικά τα πάντα αλλά.. στο τέλος κάνω πάντα αυτό που θέλω εγώ, χωρίς να ακούω τίποτα.

Φωτογραφία: Αργύρης Βαβουγυιός
Επιμέλεια σκηνικού: Βασίλης Παναγιώτου
Επιμέλεια σύνθεσης λουλουδιών: Όλγα Καχραμάνογλου

Χειροποίητο γλυπτό κορσάζ  από χειροποίητα ντυμένα κουμπιά με διπλή διαφάνεια που ενώνονται σε πλέγμα. Για την κατασκευή του έχουν χρησιμοποιηθεί περισσότερα από 1.000 κουμπιά.  [Black & White photo: Argyris Vavouyios for Maria Diamandi atelier © 2021, Athens. All rights reserved]

Το οικογενειακό ατελιέ της Μαρίας Διαμάντη λειτούργησε για πρώτη φορά στον Κεραμεικό το 1930 ως ένα κλασσικό μοδιστράδικο της εποχής

Η ιδιοκτήτρια του, Μαρία Διαμάντη η μεγαλύτερη, κατασκευάστρια ρούχων και καπέλων, λόγω της μεγάλης εμπειρίας της και της διάθεσης της να μεταδώσει τις γνώσεις της, ιδρύει –παράλληλα με τις δραστηριότητες του ατελιέ- τη σχολή κοπτικής – ραπτικής Μαρία Διαμάντη από την οποία, στα χρόνια που λειτούργησε, αποφοίτησε πολύ μεγάλος αριθμός σπουδαστριών.

Η εγγονή της Μαρίας Διαμάντη, η Μαρία Διαμάντη η νεότερη, γεννήθηκε στην Αθήνα και μεγάλωσε στο οικογενειακό ατελιέ και σχολή ραπτικής. Σπούδασε σχέδιο μόδας και ενδυματολογία θεάτρου και δίδαξε σε σχολές μόδας στην Ελλάδα. Το 2011 δημιούργησε το δικό της ατελιέ στον ίδιο δρόμο του Κεραμεικού όπου στεγαζόταν το πρώτο εκείνο ατελιέ, της γιαγιάς της, την οδό Μαραθώνος. Από τότε σχεδιάζει και πουλά ρούχα χειροποίητα, αποκλειστικά κατασκευασμένα για το άτομο για το οποίο προορίζονται, αναβίωσε τα ”μαθήματα μόδας” που η γιαγιά της παρέδιδε και μελετά και κατασκευάζει τα ”γλυπτά φορέματα” .

Το 2017 επέκτεινε τις δραστηριότητες του ατελιέ παραδίδοντας on-line μαθήματα μόδας σε Έλληνες του εξωτερικού σε όλο τον κόσμο μέσω των οποίων η ομάδα της μεγάλωσε και απέκτησε διεθνή χαρακτήρα. Είχε ήδη παρουσιάσει με την ομάδα των μαθητών της δύο αφιερωματικές εκθέσεις, τη μια τον Απρίλιο του 2014 με τίτλο ”180 minutes for 18 ideas” και θέμα το κοστούμι ως μορφή τέχνης με εναλλακτικές πρώτες ύλες και τη δεύτερη τον Ιούνιο του 2017 με τίτλο #fashionrewindproject και θέμα το κοστούμι ως μορφή τέχνης στη μόδα και τον κινηματογράφο προηγούμενων δεκαετιών, όταν μαζί με την ομάδα της ανακοίνωσαν ότι δύο χρόνια ήδη μελετούσαν και εργάζονταν πάνω στην τρίτη τους κατά σειρά ομαδική έκθεση με θέμα την επικαιρότητα των Ελλήνων κορυφαίων και διεθνώς καταξιωμένων σχεδιαστών στην οποία μάλιστα επρόκειτο να λάβουν μέρος μαθητές μόδας από όλο τον κόσμο οι οποίοι θα ταξίδευαν για το σκοπό αυτό στην Αθήνα.

Το πρώτο μέρος της έκθεσης αυτής, της Μαρίας Διαμάντη και της ομάδας της, φόρος τιμής στους Παγκόσμιους Έλληνες Σχεδιαστές, με τίτλο #Ode_Couture , παρουσιάστηκε στις 25 Σεπτεμβρίου 2019 στο Μουσείο Μπενάκη, Πειραιώς 138.

Info: Maria Diamandi atelier, 31 Marathonos str. Athens -www.mariadiamandi.com – mdiamadi@yahoo.gr