Η εξέλιξη του ήχου και η επίδραση στη ζωή μας

Ο Μπρέχτ υπήρξε προφητικός πολλάκις. Στο λόγο του για το Ραδιόφωνο το 1927 ,ανέφερε  «Θα ήταν ο πιο εντυπωσιακός μηχανισμός επικοινωνίας της δημόσιας ζωής (το ραδιόφωνο), ένα τεράστιο σύστημα καναλιών, αλλά αυτό μόνο αν ήξερε όχι απλώς να εκπέμπει, αλλά και να δέχεται, δηλαδή να κάνει τον ακροατή όχι μόνο ν’ ακούει αλλά και να μιλάει, και να μην τον απομονώνει αλλά να τον φέρνει σε σχέση. Το ραδιόφωνο θα έπρεπε κατ’ αυτά να βγει από τον προμηθευτικό του ρόλο και να οργανώσει τον ακροατή ως προμηθευτή». Αυτό που άλλοτε φάνταζε ουτοπικό, περιορισμένο στην πένα και στη θεωρία ενός διαννοούμενου σήμερα συμβαίνει και ξεπερνάει τις τότε προσδοκίες. Οι διαδικασίες της παγκοσμιοποίησης, της ψηφιοποίησης και της σύγκλισης των τεχνολογικών προτύπων επικοινωνίας ανοίγουν διευρυμένα πεδία για την αμφίδρομη επικοινωνία.

Η νέα αυτή μορφή ραδιοφώνου είναι το E-radio. Προσφέρεται στο διαδίκτυο και εκπέμπει μέσω αυτού και όχι του αέρα (όπως  το αναλογικό ραδιόφωνο), είναι ψηφιακό και το ακροατήριο συμμετέχει ενεργά μέσω Forum-κοινότητας . Είναι προσωποποιημένο σε αντίθεση με το αναλογικό που είναι κυρίως απρόσωπο και υπάρχει δυνατότητα ο ακροατής να γίνει παραγωγός περιεχομένου.

Στο χώρο της ψηφιοποίησης του ήχου ανήκει και το Podcast. Αναφέρεται για πρώτη φορά το 2004, στο άρθρο του Ben Hammersley «Επανάσταση του ήχου» στην εφημερίδα Guardian.  Ένα podcast είναι ένα ψηφιακό μέσο που αποτελείται από μια επεισοδιακή σειρά αρχείων ήχου, βίντεο, PDF ή ePub που έχουν εγγραφεί και μεταφορτωθεί μέσω σύνδεσης στο διαδίκτυο ή μεταδίδονται απευθείας σε υπολογιστή ή κινητή συσκευή. Η λέξη είναι ένας νεολογισμός που προέρχεται από την “pod” από την επιτυχία του iPod καθώς τα ακουστικά podcasts ακούγονται συχνά σε ενσωματωμένα media players, και το “cast” από την “broadcast” (εκπομπή).  Όταν ο όρος επινοήθηκε οι περισσότεροι χρησιμοποιούσαν  Ipods για να ακούνε τα podcasts-αυτό βέβαια δε σημαίνει ότι λειτουργούν μόνο στη συγκεκριμένη συσκευή αλλά σε κάθε συσκευή που διαθέτει mp3 ή σε έναν υπολογιστή ή ένα κινητό τηλέφωνο. Σε αντίθεση με το συμβατικό, αναλογικό ραδιόφωνο που έχει μια μετάδοση τη συγκεκριμένη ώρα της εκπομπής του, τα podcasts είναι on demand “κατ’ αίτηση”, δηλαδή μπορεί να τα ακούσει κανείς όπου, όποτε και όσες φορές θέλει. Ο χρήστης έχει μια ευρεία γκάμα ειδών podcasts να ακούσει, καθότι χωρίζονται σε κατηγορίες με δυνατότητα επιλογής (μαγειρική,μόδα,μουσική-με παραπάνω είδη για επιλογή-, ειδήσεις,κωμωδία κ.α) σε αντίθεση με το ραδιόφωνο που ναι μεν υπάρχει ποικιλία και διαφορά απο τον ένα σταθμό στον άλλο αλλά δεν είναι τόσο διαυγής ο διαχωρισμός των θεμάτων που πραγματεύεται ο εκάστοτε παραγωγός. Με αυτή την ψηφιοποίηση-γιατί περί αυτού πρόκεινται τα Podcasts- των ηχητικών προγραμμάτων ή Βίντεο (video podcasting) , μπορεί κανείς να εξοικονομήσει χώρο και χρόνο. Εξοικονομεί και χρήματα όμως καθώς οι συσκευές στις οποίες δύναται να αναπαραχθεί το podcast είναι ποικίλες και πολύ απλές άρα και φθηνές και δεν είναι μεμονομένη η δυνατότητα τους-αναπαραγωγή podcast μόνο- όπως πιο παλιά τα ραδιοφωνα, αλλά επιτρέπουν κι άλλες χρήσεις (mp3, διαδίκτυο κ.α)

Πέραν της ευκολίας που συναντά ο ακροατής-δέκτης, επαναστατική είναι και η δυνατότητα που έχουν όλοι πλέον να γίνουν παραγωγοί, αρκεί να έχουν έναν υπολογιστή ένα πρόγραμμα και ένα μικρόφωνο. Τα podcasts είναι ψηφιακά αρχεία και δεν απαιτούν εξοπλισμό μεγάλου κόστους. Βέβαια αυτό θα μπορούσε, αν το δούμε από μια άλλη οπτική, να επιφέρει “έναν κόσμο χωρίς ειδικούς” και την σταδιακή αποκαθήλωση του “ειδικού” ραδιοφωνικού παραγωγού. Είναι τόσο πορώδη και ασαφή τα όρια του διαδικτύου που ο καθένας γίνεται δημοσιογράφος στη θέση του δημοσιογράφου. Το μόνο που πρέπει να κάνει ο παραγωγός ενός Podcast, είναι να δημοσιεύσει το προϊόν του σε κάποιον ιστότοπο ,σε αντίθεση με το ραδιόφωνο που το σήμα φτάνει στα ραδιόφωνά μας μέσω ενός συστήματος ραδιομετάδοσης.

Τα podcasts, αξίζει να αναφερθεί, ότι θα μπορούσαν να βοηθήσουν οργανώσεις (όπως ΜΚΟ), σαν μίας νέας μορφής σεμινάρια, ομιλίες, νέα, ενημέρωση. Θα ενίσχυαν ακόμα και επιχειρήσεις, οι οποίες θα μπορούσαν να προσφέρουν στρατηγικές συμβουλές καθώς και πληροφορίες για τα προϊόντα τους εφαρμόζοντας τη διαφήμιση στον ψηφιοποιημένο αυτό χώρο. Παράλληλα τα podcasts είναι κατ’ εξοχήν χρήσιμα στην εκπαίδευση. Ήδη πανεπιστήμια στο εξωτερικό τα χρησιμοποιούν ως αναπληρώσεις στα μαθήματα ή ως πρόσθετο υλικό γιατί δεν απαιτουν τη χρονοβόρα διαδικασία της σύνταξης κειμένων ή της δημιουργίας power point.  Καλό θα ήταν και στην Ελλάδα να γίνουν αντίστοιχες προσπάθειες ακόμα απο τα σχολικά χρόνια, καθότι ένα παράπονο των παιδιών στις μέρες μας είναι οτι δεν μαθαίνουν πρακτικές γνώσεις που θα κληθούν σίγουρα να εφαρμόσουν αν όχι άμεσα, στο μέλλον εσαεί. 

Κλείνοντας πρέπει να τονιστεί η διαχρονική αξία του ραδιοφώνου ως αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας, με οποιαδήποτε νέα μορφή  του, απλά να ακουμπά πάνω του, να υποκλίνεται ουσιαστικά στο φαινόμενο που ξεκίνησε ως απλό υποκατάστατο της τέχνης και του καφενέ όπως λέει κι ο Brecht με πομπούς κάτω απο γέφυρες, και έζησε πολέμους, και βίωσε τη σκληρή προπαγάνδα, εξακολουθώντας όμως να αναπνέει σταθερά.