Τι είναι η Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία και γιατί έχει τόση απήχηση;

Μία από τις ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις που κερδίζουν όλο και περισσότερο έδαφος στις μέρες μας είναι η Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία.

Το γεγονός ότι εστιάζει στο εδώ και τώρα και διαρκεί σχετικά περιορισμένο χρονικό διάστημα την καθιστά ιδιαίτερα ελκυστική για πληθώρα περιπτώσεων.

Πρόκειται για μια από τις προσεγγίσεις που έχει υποβληθεί στον πιο ενδελεχή επιστημονικό έλεγχο και έχει αποδεχθεί αποτελεσματική για πολλές ψυχικές διαταραχές – από κατάθλιψη και αγχώδεις διαταραχές μέχρι εθισμούς και διαταραχές πρόσληψης τροφής.

Παρακάτω παρουσιάζεται μια σύνοψη των σκοπών της Γνωσιακής Συμπεριφοριστικής Ψυχοθεραπείας, των κύριων εννοιών της και των όσων πρέπει να αναμένει κανείς από αυτήν.

Στόχος: O εντοπισμός των δυσλειτουργικών σχημάτων των συμβουλευομένων και η τροποποίησή τους.

Σχήματα: Τι είναι και πώς διαμορφώνονται;

Ο κυριότερος όρος που θα συναντήσει κανείς στη Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία είναι αυτός του σχήματος, των πεποιθήσεων δηλαδή του ατόμου που καθορίζουν τον τρόπο που αντιλαμβάνεται τον εαυτό του, τους άλλους, και τον κόσμο γενικότερα.

Επαναλαμβανόμενες αρνητικές εμπειρίες και «δύσκολα» ιδιοσυγκρασιακά στοιχεία μπορεί να οδηγήσουν το άτομο στην ανάπτυξη δυσλειτουργικών σχημάτων, δυσλειτουργικών δηλαδή τρόπων ερμηνείας των καταστάσεων με τις οποίες έρχεται αντιμέτωπο.

Για παράδειγμα, αν κάποιος έχει διαμορφώσει την πεποίθηση ότι αξίζει μόνο όταν ανταποκρίνεται σε συγκεκριμένες, πολύ υψηλές προσδοκίες, είναι πιθανό να κυνηγάει συνεχώς το τέλειο, να νιώθει ενοχές όταν δεν κάνει αυτά που «πρέπει» να κάνει και να νιώθει πως βρίσκεται υπό διαρκή αξιολόγηση.

Διατήρηση σχημάτων

Παρά το γεγονός ότι τα δυσλειτουργικά σχήματα προκαλούν πληθώρα συμπτωμάτων, όπως άγχος, απελπισία, τύψεις και μειωμένη αυτοπεποίθηση, το άτομο δυσκολεύεται να τα διώξει από τη ζωή του, κι αυτό γιατί του προσφέρουν ένα είδος οικειότητας. Είναι πιο εύκολο να συνεχίσει κανείς να πορεύεται στη ζωή του έτσι όπως έχει μάθει παρά να έρθει σε σύγκρουση με τις βασικές του πεποιθήσεις, όσο δυσλειτουργικές και αν αυτές είναι ή όσο και αν τον ταλαιπωρούν στην καθημερινότητά του.

Τροποποίηση σχημάτων

Το πρώτο βήμα του θεραπευόμενου είναι να εντοπίσει τις βασικές του πεποιθήσεις και να ελέγξει αν αυτές ευσταθούν ή όχι. Είναι πολύ σημαντικό ο θεραπευόμενος να κατανοήσει πώς τα δυσλειτουργικά γνωστικά σχήματα που έχει αναπτύξει επηρεάζουν τον τρόπο που ερμηνεύει την πραγματικότητα, και κατ’ επέκταση πώς επηρεάζουν τη ζωή και τη σχέση του με τους άλλους.

Η θεραπεία δεν εστιάζει μόνο στο εδώ και τώρα, αλλά ελέγχει και τις αναπτυξιακές καταβολές των δυσλειτουργικών σχημάτων, από πού δηλαδή αυτά προήλθαν και πώς διατηρήθηκαν.

Ο θεραπευόμενος ενθαρρύνεται να προβεί στις κατάλληλες διορθωτικές εμπειρίες, να τολμήσει δηλαδή να εμπλακεί σε καταστάσεις που αποδεικνύουν πως αυτά που τόσο καιρό πίστευε ως αληθινά, τελικά ήταν απλά μια εκδοχή της πραγματικότητας, όχι η πραγματικότητα στο σύνολό της. Για παράδειγμα, ένα άτομο που ανησυχεί πως αν δείξει στους άλλους την «άσχημη» πλευρά του, αυτοί θα τον απορρίψουν, μπορεί να δοκιμάσει να ανοιχτεί και να δει πως τελικά αυτό που φοβόταν, δεν συνέβη.

Η Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία έχει εφαρμοστεί σε παιδιά, εφήβους, οικογένειες και ζευγάρια με εξαιρετική επιτυχία. Μπορεί να συνδυαστεί και με φαρμακευτική αγωγή αναλόγως τη φύση και τη σοβαρότητα της κάθε περίπτωσης.