«Ντοπιολαλιά»: Ένα παιχνίδι που έρχεται να γεφυρώσει το χάσμα των γενεών

Για πρώτη φορά η “Ντοπιολαλιά” γίνεται παιχνίδι

Μια πρότυπη πολιτιστική πρωτοβουλία με στόχο τη διάσωση και την ανάδειξη της μητρικής γλώσσας και της άυλης πολιτισμικής μας κληρονομιάς.

Το πρώτο διαδραστικό παιχνιδόλεξο για το γλωσσικό ιδίωμα και τις λαλιές του τόπου μας. Μία ευρηματική, ψυχαγωγική, εκπαιδευτική κι ακομπλεξάριστη σειρά παιχνιδιών και συμμετοχικών δράσεων για παρέες, παιδιά, γονείς, παππούδες, γιαγιάδες, ντόπιους, αλλά και ταξιδευτές.

Είναι η “αρογαλού” χορευταρού αράχνη της Κρήτης και το “γκιάκ” σπάνιο πτηνό των Τζουμέρκων; Ποια ήταν η προηγούμενη ζωή της λέξης “μπάστακας”; Ντο λες να καλατσέβομεν Ποντιακά παίζοντας; Δεν έχεις παίξει “Ντοπιολαλιά“ σύντεκνε δεν έχεις παίξει πράμα. Είναι τεφαρίκι πράμα αδερφάκι μου. Από πού κρατά η σκούφια μας; Για πρώτη φορά η “Ντοπιολαλιά” γίνεται παιχνίδι (επιτραπέζιο, αλλά και ψηφιακό σε λίγο καιρό) και μας προσκαλεί σε ένα συναρπαστικό ταξίδι στην πολιτισμική μνήμη και τη λαϊκή παράδοση. Από τη λεβεντογέννα Κρήτη και την πιτομάνα Ήπειρο χαλασιά μου, έως τη λαλιά του Πόντου και τη Μακεδονία, από την πανελλήνια “λουλούδινη” αργκό του μάγκα και των κουτσαβάκηδων του Πειραιά έως τη ρεμπέτα της Σύρας και της Θεσσαλονίκης.

Η “Ντοπιολαλιά” είναι μία πρωτοβουλία, που τελεί υπό την επιμέλεια και το συντονισμό του “Πολιτιστικού Δικτύου για τη Ντοπιολαλιά”, μέσα από το οποίο έγινε πράξη η πρώτη σειρά επιτραπέζιων παιχνιδιών για το τοπικό γλωσσικό ιδίωμα, τις διαλέκτους και τις κοινωνικές ιδιολέκτους της ελληνικής γλώσσας. Αποτελεί μια συλλογική προσπάθεια και το δημιουργικό επιστέγασμα της πολυετούς μελέτης κι έρευνας μιας πλειάδας δημιουργών κι ανθρώπων του πολιτισμού, που αποφάσισαν να ενώσουν τις γνώσεις και την αγάπη τους για την παράδοση και το πολιτιστικό παιχνίδι.

Πρωτότυπη, ψυχαγωγική, εκπαιδευτική και προπάντων ακομπλεξάριστη, η “Ντοπιολαλιά” αποσκοπεί στην καταγραφή, τη διάσωση και την ανάδειξη της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς και της προφορικής λαϊκής μας παράδοσης, καθώς και στη δια-δραστική μύηση των νεότερων γενιών στο συναρπαστικό αυτό κόσμο. Γιατί, όπως μας άφησε ως διαρκή παρακαταθήκη ευθύνης ο Ελύτης: “προσκτάται η γλώσσα στο μάκρος των αιώνων ένα ορισμένο ήθος. Και το ήθος αυτό γεννά υποχρεώσεις”.

Κάθε ντοπιολαλιά είναι ξεχωριστή και κάθε παιχνίδι ένα αυτοτελές πολιτιστικό έργο

“Η «Ντοπιολαλιά» έχει σχεδιαστεί, έτσι ώστε μέσω της γλώσσας να παρουσιάζεται η ιστορία, ο πολιτισμός, η παράδοση, η γαστρονομία, η καθημερινή ζωή, η αρχιτεκτονική, η πανίδα, η χλωρίδα κι η κουλτούρα κάθε περιοχής”, επισημαίνει ο Παναγιώτης Παναγιωτόπουλος, εμπνευστής της πρωτοβουλίας και δημιουργός του παιχνιδιού.

“Παίζοντας τη «Ντοπιολαλιά», μέσα από 1.000 ιδιωματικές λέξεις, δομημένες σε μια ευρηματική κι ανατρεπτική πλοκή παιχνιδιού, θα εξοικειωθείς με τη λαλιά του τόπου σου ή κάποιου άλλου, γιατί κάθε «Ντοπιολαλιά» είναι φιλική και φιλόξενη γι όλους, ντόπιους κι επισκέπτες. Θα μυηθείς στον κόσμο της, θα την ακούσεις γιατί είναι λαλίστατη και θα τη μιλήσεις. Θα την απολαύσεις καλύτερα μαζί με τοπικά εδέσματα ή παρέα με αυθεντικούς ομιλητές. Θα σε επιβραβεύσει με χρήσιμες γνώσεις για τοπωνύμια, υδρονύμια, θρύλους, ιστορίες, ήθη και έθιμα, τραγούδια, φορεσιές, παροιμίες, στιχοπλάκια. Θα σε διασκεδάσει με σκωπτικά αστεία, ντόπια χωρατά και αινίγματα. Θα σε συναρπάσει με την πλοκή, τις εκπλήξεις και τις ανατροπές της. Απάντησε σωστά. Λύσε τους γρίφους, εξουδετέρωσε τις παγίδες και τα ξόρκια, κέρδισε αντίδοτα, ξεκλείδωσε φυλακτά. Διαπραγματεύσου με σύνεση στο χωριό και στη ρούγα. Θα κερδίσεις αν χαθείς μέσα της. Θα χάσεις αν δεν την τραγουδήσεις και που ξέρεις μπορεί και να τη χορέψεις, αν δεν σε ματιάσουν ή δεν σε πλανέψουν στο διάβα σου νεράιδες, στοιχειά κι αϊρκά…”.

Η “Ντοπιολαλιά” αγκαλιάζει όλες τις λαλιές του Ελληνισμού, αποδυναμώνοντας κάθε  προκατάληψη, γιατί όπως πολύ σωστά σημείωνε κάποτε ο λογοτέχνης Γιάννης Ψυχάρης: “Χωριολαλιά είτανε κ’ η αττική στον καιρό της”. Δεν γνωρίζει γλωσσικούς αποκλεισμούς, γι αυτό συμπεριλαμβάνει και τις κοινωνικές ιδιολέκτους, δηλαδή τις αργκό, όπως τη λαλιά των ναυτικών, που ανέδειξε ποιητικά ο Νίκος Καββαδίας, τα καλιαρντά που διέσωσε ο Ηλίας Πετρόπουλος ή τα κουτσαβάκικα, τη γλώσσα της μαγκιάς και του ρεμπέτη, όπως αυτή αποθανατίστηκε στη λαϊκή μας ποίηση και τα ρεμπέτικα τραγούδια.

Στόχος η δημιουργία ενός παιχνιδιού για κάθε λαλιά του Ελληνισμού

Οι πρώτες θεματικές εκδόσεις της “Ντοπιολαλιάς”, που ήδη κυκλοφορούν, περιλαμβάνουν τα “Κρητικά”, τα “Ποντιακά”, τα “Ηπειρώτικα” και τα “Κουτσαβάκικα”. Η βάση του παιχνιδιού είναι κοινή σε όλες τις εκδόσεις κι ενσωματώνει με τρόπο ευρηματικό και ψυχαγωγικό ένα ευρύ φάσμα γλωσσικών, λαογραφικών, ιστορικών και πολιτισμικών δεδομένων της λαϊκής προφορικής παράδοσης, που αντλούνται από μια ποικιλία πρωτογενών και δευτερογενών πηγών, καθώς κι από αυθεντικούς ομιλητές της γλώσσας. Κάθε παιχνίδι, από τη σταχυολόγηση του γλωσσικού και πολιτισμικού περιεχομένου μέχρι την πρωτότυπη εικονογράφηση και τον εμπνευσμένο σχεδιασμό, παραπέμπει περισσότερο σε ένα χειροποίητο, λεπτοδουλεμένο έργο ενός λαϊκού δημιουργού, με πρώτη ύλη την προφορική γλώσσα και καλέμι το παιχνίδι.

“Η δια-δραστική γνωριμία με την προφορική, τη μητρική λαλιά, ενός ή περισσότερων τόπων συμβάλλει στην ανάπτυξη του γλωσσικού μας πλούτου”, επισημαίνουν οι δημιουργοί της «Ντοπιολαλιάς». “Ανοίγει νέες συναρπαστικές περιοχές αντίληψης. Διασώζει πολύτιμες γνώσεις, που δυστυχώς χάνονται, για τη φύση, το περιβάλλον, τον πολιτισμό, τον κοινοτισμό. Μας ψυχαγωγεί, παίζοντας με την ανεξάντλητη ποιητική και γλωσσοπλαστική δύναμη της ελληνικής γλώσσας στις τοπικές και χρονικές της εκδηλώσεις, αλλά και την ανοικτή, αφομοιωτική και διαχρονική της σχέση με άλλους πολιτισμούς. Στο μέτρο των δυνατοτήτων μας, φιλοδοξούμε να συμβάλλουμε στην ανάδειξη των ανεξάντλητων κρυμμένων γλωσσικών μας κοιτασμάτων, γι αυτό στους άμεσους στόχους μας για την επόμενη περίοδο συγκαταλέγεται η σύναψη συνεργασιών κι συνεργιών με φορείς σε όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό και με στόχο να δημιουργηθεί ένα παιχνίδι για κάθε λαλιά του Ελληνισμού”.

Η “Ψηφιακή Ντοπιολαλιά” και η διαδικτυακή δράση “Λεξορμήσεις”

Η ερευνητική ομάδα της “Ντοπιολαλιάς”, αξιοποιώντας τις τεράστιες δυνατότητες που παρέχει ο κόσμος των παιχνιδιών και τα σύγχρονα εργαλεία παιχνιδοποίησης (gamification), σχεδιάζει ήδη την ψηφιακή της έκδοση. Σε λίγο καιρό όλα τα παιχνίδια της θα είναι προσβάσιμα και στο διαδίκτυο, παρέχοντας στο ευρύ κοινό νέες δυνατότητες διά-δρασης, έναν πιο άμεσο και συμμετοχικό τρόπο γνωριμίας με τον πλούτο, την ομορφιά και τη συναρπαστική γλωσσική ποικιλομορφία της ενιαίας ελληνικής γλώσσας.

Στο πλαίσιο των ευρύτερων πολιτιστικών κι εκπαιδευτικών της δράσεων, η ομάδα της “Ντοπιολαλιάς”, υλοποιεί και μια σειρά πρωτοβουλιών, με τίτλο “Λεξορμήσεις”. Ένα διαδικτυακό διαδραστικό και συμμετοχικό κυνήγι ξεχασμένων με το πέρασμα του χρόνου λέξεων και φράσεων, στο οποίο μπορούν να συμμετέχουν όλοι, μικροί και μεγάλοι. Στόχος της δράσης είναι η συλλογή, η καταγραφή κι η διάσωση ιδιωματισμών, που μιλούν μέχρι και σήμερα αυθεντικοί ομιλητές σε όλη την Ελλάδα. Για τη συγκέντρωση του υλικού, που εκτός από κειμενικό μπορεί να είναι και ηχογραφημένο ή μαγνητοσκοπημένο, θα χρησιμοποιηθούν η “Ψηφιακή Ντοπιολαλιά”, η ιστοσελίδα της www.dopiolalia.gr και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Οι “Λεξορμήσεις” θα αξιοποιηθούν δημιουργικά για τον εμπλουτισμό με πρώτη ύλη του περιεχομένου των επόμενων παιχνιδιών της “Ντοπιολαλιάς” κι αξίζει να συμμετάσχετε, όχι μόνο για να αναδείξετε τη λαλιά του τόπου σας, αλλά και γιατί σύμφωνα με την ομάδα της “Ντοπιολαλιάς”: “Είναι συναρπαστικό να ανακαλύπτεις και να φέρνεις στο φως μία λέξη που έχει «κρυφτεί» για χρόνια. Είναι σαν να ανακαλύπτεις και να διασώζεις τμήματα θαμμένων μνημείων της άυλης πολιτιστικής και γλωσσικής μας κληρονομιάς”. Η πλατφόρμα έχει ανοίξει, οπότε μπορείτε να αρχίσετε να ψάχνετε για “κρυμμένες” λέξεις και φράσεις παντού.

Η “Ντοπιολαλιά” είναι φιλόξενη και γεφυρώνει το χάσμα γενεών

Για όλη την οικογένεια στην πιο διευρυμένη της μορφή, αλλά και για κάθε παρέα, η  “Ντοπιολαλιά” αποτελεί μια ευρηματική δημιουργική απασχόληση. Ενισχύει την ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη των νεότερων και τους μυεί ψυχαγωγικά στις παραδόσεις και τον πολιτισμό μιας περιοχής. Συμβάλλει στην εξάσκηση της μνήμης κι άλλων δεξιοτήτων, καθώς και στην ψυχική και πνευματική υγεία των ηλικιωμένων. Κοινωνικοποιεί και φέρνει σε επαφή παιδιά, γονείς, γιαγιάδες και παππούδες, γεφυρώνει δημιουργικά το χάσμα γενεών.

Παράλληλα, η “Ντοπιολαλιά” είναι ένα εξαιρετικά “φιλόξενο” παιχνίδι, που μπορεί να λειτουργήσει κι ως ιδανικός τρόπος ψυχαγωγικής μύησης επισκεπτών και τουριστών στην ιδιαίτερη πολιτισμική φυσιογνωμία του τόπου που επισκέπτονται. Σε αυτό το πλαίσιο, μπορεί να συμβάλει σημαντικά και στην ενίσχυση του Τουρισμού Εμπειριών, που ειδικά σήμερα είναι παγκοσμίως εξαιρετικά δημοφιλής.

www.dopiolalia.gr