Ναρκισσισμός VS ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας: Όλα όσα πρέπει να ξέρεις για να τα ξεχωρίζεις

Ένα άτομο που αναζητά συνεχώς την προσοχή, είναι εγωκεντρικό και αποζητά τον έπαινο μπορεί να θεωρηθεί ναρκισσιστικό. 

Οι νάρκισσοι συχνά παρουσιάζουν ορισμένες συμπεριφορές ναρκισσιστικής διαταραχής προσωπικότητας (ΝΔΠ). Ωστόσο, το να έχουν κάποια ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά δεν σημαίνει απαραίτητα ότι διαγιγνώσκονται με ΝΔΠ.

Σύμφωνα με το Google Trends, τα τελευταία δέκα χρόνια η χρήση του όρου «ναρκισσιστής» έχει αυξηθεί και συχνά χρησιμοποιείται ως προσβολή. Σε κανέναν δεν αρέσει να είναι γνωστός ως ναρκισσιστής ή να χαρακτηρίζεται ως άτομο με ναρκισσιστική συμπεριφορά – παρόλο που για τους ψυχολόγους οι ναρκισσιστικές ανάγκες είναι φυσιολογικές και καθολικές. Όλοι πρέπει να επαινούνται από τους γονείς ή τους φροντιστές τους κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας και αργότερα στη ζωή, να εκτιμούνται από τους φίλους και τους κοντινούς τους ανθρώπους.

Αυτός ο συγκεκριμένος τύπος εκτίμησης – γνωστός ως επιβεβαίωση – είναι απαραίτητος για την ανάπτυξη της υγιούς αυτοεκτίμησης.

Το 1914, ο Φρόιντ ισχυρίστηκε ότι όλα τα βρέφη περνούν από ένα στάδιο «πρωτογενούς ναρκισσισμού», ένα πρωτόγονο εγωκεντρικό πλαίσιο, στο οποίο δεν μπορούν να καταλάβουν ότι οι άλλοι άνθρωποι είναι ξεχωριστά όντα από αυτά. Αυτό το στάδιο, είναι η πρώτη στάση στο δρόμο για την ανάπτυξη ενός φυσιολογικού, υγιούς ενήλικα.

Σε αντίθεση με πολλούς, ο Φρόιντ πίστευε ότι οι ναρκισσιστικές προσωπικότητες σε ενήλικες προκλήθηκαν από την υπερβολή του υγιούς ναρκισσισμού. Στον αντίποδα της θεωρίας του, η Κάρεν Χόρνεϊ, υποστήριξε ότι αυτές οι ναρκισσιστικές προσωπικότητες θα μπορούσαν να προκληθούν από ένα συγκεκριμένο στυλ γονικής μέριμνας.

«Εάν οι γονείς υπερεκτιμούν ή υποτιμούν τα παιδιά τους, τότε θα μεγαλώσουν συνεχώς λαχταρώντας διαρκώς επαίνους και επιβεβαίωση.»

 Ένας άλλος, πιο πρόσφατος ψυχαναλυτής, ο Ότο Κέρνμπεργκ, θεωρεί τον ενήλικο ναρκισσισμό ως ένα είδος προσωπείου ή έναν τρόπο προστασίας του εαυτού.

«Οι άνθρωποι με ναρκισσιστικές προσωπικότητες παίρνουν την επιβεβαίωση που χρειάζονται από τους ίδιους όσο και από άλλους, υποστηρίζοντας τον εαυτό τους με τεχνητό τρόπο, γεγονός που δεν τους αφήνει περιθώρια να υποστηρίξουν εσωτερικά και ουσιαστικά τη δική τους αυτοεκτίμηση.»

 Ο ναρκισσισμός είναι ένα φυσιολογικό μέρος της ανθρώπινης κοινωνικής και συναισθηματικής ανάπτυξης και δεν έχει μία μονάχα έννοια. Έχουν δημιουργηθεί αρκετές υποκατηγορίες, προκειμένου να σκιαγραφηθούν οι διαφοροποιήσεις του ναρκισσιστικού χαρακτήρα (τόσο οι φυσιολογικές όσο και οι παθολογικές).

Σε αυτό το άρθρο, θα βρεις τους 5 τύπους ναρκισσισμού, τα σημάδια τους και την διαφορά μεταξύ ναρκισσισμού και ΝΔΠ.

Φανερός (μεγαλοπρεπής) ναρκισσισμός

 Ο μεγαλοπρεπής ναρκισσισμός είναι ίσως αυτό που αναγνωρίζουν οι περισσότεροι άνθρωποι όταν σκέφτονται κάποιον ναρκισσιστή. Μπορεί να είναι αυταρχικοί, εξωστρεφείς, κοινωνικοί, εγωιστές και υπερβολικά ανταγωνιστικοί.

Η ναρκισσιστική συμπεριφορά τους είναι προφανής. Ορισμένα κοινά σημάδια κάποιου με εμφανή ναρκισσισμό περιλαμβάνουν τα εξής:

• Μια βαθιά επιθυμία για επαίνους και φιλοφρονήσεις

• Επιδίωξη προσοχής

• Μια διογκωμένη αίσθηση αυτοεκτίμησης

• Υπερεκτιμά τις δυνατότητες, τη νοημοσύνη και τις ικανότητες του

• Διαπροσωπική κυριαρχία

• Αδυναμία ενσυναίσθησης με τους άλλους

• Αδιαφορία στις ανάγκες των άλλων

• Αλαζονικός και φωνακλάς

• Νιώθει ότι ο κόσμος περιστρέφεται γύρω από αυτόν

• Ιδιαίτερα εγωκεντρικός

Ένα άτομο με φανερό ναρκισσισμό μπορεί να θεωρήσει τον εαυτό του πιο συναισθηματικά ευφυή (ΣΕ) από ό,τι είναι στην πραγματικότητα.

Κρυφός (ευάλωτος) ναρκισσισμός

Ο κρυφός ναρκισσισμός βρίσκεται στην αντίπερα όχθη απο αυτή του φανερού ναρκισσισμού. Η συμπεριφορά τους είναι πολύ λιγότερο εμφανής και πιο διακριτική. Οι κρυφοί ναρκισσιστές δεν έχουν δυναμική προσωπικότητα, ούτε είναι εξωστρεφείς και εκδηλωτικοί. Εξακολουθούν να είναι ιδιαίτερα επικεντρωμένοι στον εαυτό τους, με δίψα για έπαινο από τους άλλους. Η ανάγκη τους για θαυμασμό μπορεί να εκδηλωθεί με το να δίνουν ψεύτο-κοπλιμέντα στους άλλους ή με το να μιλούν υποτιμητικά για τον εαυτό τους σε μια προσπάθεια να κερδίσουν επιβεβαίωση των άλλων. Άλλα κοινά σημάδια κρυφού ναρκισσισμού περιλαμβάνουν τα εξής:

• Εσωστρεφής

• Δυσκολία στην αποδοχή κριτικής

• Αισθάνεται και εκφράζει ότι δεν είναι αρκετά καλός

• Συχνά παριστάνει το θύμα

• Ντροπιάζει και κατηγορεί τους άλλους για τα λάθη του

• Χαμηλή αυτοεκτίμηση

• Ανασφάλεια και χαμηλή αυτοπεποίθηση

Κοινωνικός ναρκισσισμός

Ένας τύπος φανερού ναρκισσισμού είναι ο κοινωνικός ναρκισσισμός. Οι κοινωνικοί ναρκισσιστές θα ισχυριστούν ότι έχουν έναν ισχυρό ηθικό κώδικα με πίστη στη δικαιοσύνη, αλλά δεν θα συμπεριφερθούν σύμφωνα με τις πεποιθήσεις τους.

Άλλα σημάδια του κοινωνικού ναρκισσισμού περιλαμβάνουν:

• Υψηλή ευαισθησία στην αδικία

• Αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως γενναιόδωρο, δοτικό και άγιο

• Έκφραση συναισθηματικής οργής ως απάντηση σε άδικες περιστάσεις

• Έκφραση αλτρουιστικών αξιών

Ωστόσο, οι πράξεις τους δεν θα ευθυγραμμιστούν με αυτά που λένε, πιστεύουν ή σκέφτονται. Για παράδειγμα, το ενδιαφέρον τους για τους άλλους δεν είναι ουσιαστικό ή πραγματικό. Οι προθέσεις τους για την έκφραση ηθικής αγανάκτησης βασίζονται στην απόκτηση κοινωνικής δύναμης ή στην αύξηση της αυτοεκτίμησης. Αναστατώνονται όταν οι άλλοι αντιμετωπίζονται άδικα, αλλά δεν θα αντιμετωπίσουν δίκαια τους άλλους σε μια παρόμοια κατάσταση. 

Ανταγωνιστικός ναρκισσισμός 

Κάποιες έρευνες έδειξαν ότι υπάρχει ένα παρακλάδι του μεγαλοπρεπή ναρκισσισμού που ονομάζεται ανταγωνιστικός ναρκισσισμός. Χαρακτηρίζεται από τα ακόλουθα σημεία:

• Εξαιρετικά ανταγωνιστικός

• Ακραία εστίαση στην αντιπαλότητα

• Τάση να διαφωνεί και να τσακώνεται

• Εκμεταλλεύεται τους άλλους

• Δυσκολία ή έλλειψη συγχώρεσης

• Προβλήματα εμπιστοσύνης

Οι μεγαλοπρεπείς ναρκισσιστές είναι κοινωνικοί και εξωστρεφείς και τείνουν να κάνουν εύκολα φίλους. Ωστόσο, κάποιος με ανταγωνιστικό ναρκισσισμό μπορεί να δυσκολεύεται να διατηρήσει κοινωνικές σχέσεις με άλλους, καθώς το στοιχείο αυτό της προσωπικότητας του επιφέρει αρνητικές επιπτώσεις στις σχέσεις με τους συνομηλίκους.

Μια διαχρονική μελέτη εξέτασε τον ναρκισσισμό και τη δημοτικότητα στην ανάπτυξη των σχέσεων μεταξύ συνομηλίκων με την πάροδο του χρόνου. Χρησιμοποιώντας δεδομένα που συλλέχθηκαν από πρωτοετείς φοιτητές ψυχολογίας, τα αποτελέσματα έδειξαν ότι ο μεγαλοπρεπής ναρκισσισμός συνδεόταν με την αρχική δημοτικότητα, ωστόσο τα άτομα με έντονες ανταγωνιστικές συμπεριφορές, έχαναν την δημοτικότητα τους μακροπρόθεσμα.

Κακόβουλος ναρκισσισμός 

Ο πιο σοβαρός τύπος ναρκισσισμού είναι ο κακόβουλος ναρκισσισμός. Ορισμένοι ερευνητές ψυχικής υγείας το έχουν θεωρήσει ως ένα μείγμα ναρκισσισμού και αντικοινωνικής διαταραχής προσωπικότητας. Ένα άτομο με κακοήθη ναρκισσισμό εμφανίζει συμπτώματα ΝΔΠ.

Μια διερευνητική μελέτη εξέτασε τις κλινικές αλλαγές σε άτομα με οριακή διαταραχή προσωπικότητας σε σχέση με χαρακτηριστικά που θεωρούνται χαρακτηριστικά κακοήθους ναρκισσισμού, όπως παρανοϊκές τάσεις, ψυχοπαθητικά χαρακτηριστικά και τάση για σαδιστικές αλληλεπιδράσεις.

Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι τα άτομα με κακόβουλο ναρκισσισμό ήταν πιο πιθανό να έχουν βραδύτερο ρυθμό βελτίωσης στο άγχος και στη συνολική λειτουργικότητα τους.

Όπως οι φανεροί ναρκισσιστές, ετσι και οι κακοήθεις επιθυμούν συνεχώς την προσοχή και τον έπαινο, ωστόσο, οι συμπεριφορές τους για να ικανοποιήσουν αυτή την ανάγκη είναι ακραίες. Ορισμένα κοινά σημάδια κακόβουλου ναρκισσισμού περιλαμβάνουν τα εξής:

• Παρουσιάζει παράνοια, συμπεριλαμβανομένου του φόβου ότι οι άλλοι τον κοροϊδεύουν

• Επιθετικός και εκδικητικός

• Σαδιστής που απολαμβάνει τον πόνο των άλλων

• Μηδενική ανοχή στην κριτική και έλλειψη ικανότητας χειρισμού της

Ναρκισσισμός vs Ναρκισσιστική Διαταραχή Προσωπικότητας (ΝΔΠ)

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι αν και υπάρχουν διάφοροι τύποι ναρκισσισμού, υπάρχει μόνο μία επίσημη διάγνωση για την ΝΔΠ. Τα συμπτώματα της NΔΠ είναι παρόμοια με αυτά του ναρκισσισμού, όπως η έλλειψη ενσυναίσθησης για τους άλλους, η επιθυμία για προσοχή και έπαινο και η αίσθηση δικαιώματος. Ωστόσο, κάποιος με χαρακτηριστικά ναρκισσισμού μπορεί να μην διαγνωστεί με NΔΠ.

Οι πάροχοι ψυχικής υγείας χρησιμοποιούν το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο (ΔΣΕ) για να διαγνώσουν κλινικά κάποιον με ΝΔΠ. Η διάγνωση απαιτεί από έναν εξειδικευμένο επαγγελματία ψυχικής υγείας να αξιολογήσει το άτομο ως προς τη δυσλειτουργία της προσωπικότητας σε πολλαπλούς τομείς και την έκφραση συγκεκριμένων χαρακτηριστικών της προσωπικότητας.

Η ΝΔΠ είναι μια διαταραχή της ψυχικής υγείας που οδηγεί σε κλινικά σημαντική δυσφορία και έχει επιπτώσεις σε κοινωνικούς, επαγγελματικούς ή άλλους σημαντικούς τομείς της λειτουργικότητας στη ζωή του ατόμου.