Αυτο-αντικειμενοποίηση: Ένα γυναικείο φαινόμενο βαθιά ριζωμένο στις ζωές μας

Κατά τη διάρκεια της ζωής τους, υπάρχουν πολλοί διακριτικοί τρόποι με τους οποίους οι γυναίκες διδάσκονται να βλέπουν τον εαυτό τους ως αντικείμενο.

Η αυτο-αντικειμενοποίηση κάνει τις γυναίκες να αγωνίζονται να αποδεχτούν το σώμα τους όπως είναι και να έχουν συνεχώς εμμονή με τη φυσική τους εμφάνιση. Έχει αποδειχθεί ότι σχετίζεται με αυξημένα συναισθήματα ντροπής και άγχους, χαμηλό αυτοσεβασμό, προβλήματα εικόνας του σώματος, σεξουαλική δυσλειτουργία, διαταραγμένη διατροφή και κατάθλιψη.

Ορισμός

Η αυτο-αντικειμενοποίηση είναι η ψυχολογική διαδικασία στην οποία το άτομο βλέπει τον εαυτό του πρώτα ως αντικείμενο και στην συνέχεια ως ανθρώπινο ον.

Προέλευση

Η έννοια της αυτό-αντικειμενοποίησης προέρχεται από τη θεωρία της αντικειμενοποίησης, που εξηγεί ότι οι γυναίκες είναι μαθημένες να βλέπουν το σώμα τους όπως το βλέπουν οι άλλοι λόγω της έκθεσης τους στην κοινωνική και περιβαλλοντική σεξουαλική αντικειμενοποίηση που υπάρχει στον πολιτισμό μας.

Αν και μπορεί να φαίνεται ότι η αντικειμενοποίηση είναι κάτι εντελώς ξεχωριστό από, τη μισθολογική ανισότητα, για παράδειγμα, στην πραγματικότητα βρίσκεται στην καρδιά πολλών φεμινιστικών ζητημάτων. Αν εξετάσουμε τον μισογυνισμό σε όλες τις μυριάδες μορφές του, συνήθως καταλήγει στην ιδέα ότι οι γυναίκες είναι αντικείμενα και όχι υποκείμενα. Με τον όρο “αντικείμενο” εννοώ κάτι που υπάρχει για να εκπληρώνει τις επιθυμίες κάποιου άλλου, και με τον όρο “υποκείμενο” εννοώ κάποιον που έχει τις δικές του επιθυμίες. Κάποιος μπορεί να είναι ταυτόχρονα αντικείμενο και υποκείμενο – για παράδειγμα, μπορείς να είσαι αντικείμενο των συναισθημάτων του συντρόφου σου, και αυτός μπορεί να είναι αντικείμενο των δικών σου, ενώ και οι δύο παραμένετε επίσης τα δικά σας υποκείμενα – αλλά “αντικειμενοποίηση” σημαίνει συγκεκριμένα την αναγωγή κάποιου ολοκληρωτικά σε αντικείμενο.

Ακολουθούν ορισμένα λεπτά μέσα με τα οποία η κοινωνία περιθωριοποιεί τις γυναίκες, περιορίζοντας τες στον ρόλο του αντικειμένου.

kyliejenner instagrama

Μέσω της κουλτούρας του βιασμού

Ο τρόπος με τον οποίο μιλάμε για τα ραντεβού και το σεξ μπορεί να είναι εξαιρετικά αντικειμενοποιητικός χωρίς καν να το συνειδητοποιούμε. Οι άντρες ενθαρρύνουν ο ένας τον άλλον να “σκοράρουν” με τις γυναίκες σαν να είναι ποδοσφαιρικά τέρματα. Οι γυναίκες, από την άλλη, διδάσκονται να το παίζουν “δύσκολες”, λες και η έλλειψη συναίνεσης είναι σέξι, και όταν απορρίπτουν κάποιον, συχνά ακούς το λεγόμενο “παίζει μαζί μου”, λες και η έλλειψη σεβασμού των ορίων είναι απλώς μέρος ενός διασκεδαστικού παιχνιδιού. Αυτές οι καθημερινές φράσεις διδάσκουν στις γυναίκες ότι ο ρόλος τους στις σχέσεις είναι να γίνονται αντικείμενα που πρέπει να τα κατακτήσεις (ακα να τα κανείς κτήμα σου) και όχι άνθρωποι με ανάγκες που πρέπει να ικανοποιηθούν.

Μέσω της αστυνόμευσης της σεξουαλικότητας

Η ενθάρρυνση των γυναικών να μην παρουσιάζουν τον εαυτό τους ως σεξουαλικά όντα μπορεί να είναι εξίσου επιβλαβής με το να τις ορίζουμε αποκλειστικά με βάση τη σεξουαλικότητα τους. Όταν λέμε στις γυναίκες να μην φορούν αποκαλυπτικά ρούχα επειδή οι άλλοι μπορεί να το εκλάβουν ως πρόκληση ή να μην πάνε σπίτι με κάποιον αν δεν σκοπεύουν να κοιμηθούν μαζί του επειδή στέλνουν λάθος μήνυμα, τους διδάσκουμε ότι το σώμα τους φταίει για οτιδήποτε κακό τους συμβαίνει – αντί να τους λέμε ότι αν κάποιος άλλος αποφασίσει να εκλάβει τα ρούχα, τη μέθη ή τη συμπεριφορά τους ως πρόκληση, αυτό είναι δικό του λάθος. Στέλνοντας το μήνυμα ότι το τι συμβαίνει στο σώμα μας εξαρτάται από τους άλλους, μας διδάσκουν ότι είμαστε αντικείμενα.

Μέσω της κριτικής του γυναικείου σώματος

Όταν διαρκώς ακούμε να επικρίνουν το σώμα μας, τα σώματα των influencers και γενικότερα τα σώματα των δημοσίων προσώπων, αρχίζουμε να έχουμε εμμονή με την εμφάνιση μας καθώς και να την συνδέουμε με την αξία που έχουμε ως άνθρωποι. Λέγοντας μας ότι είμαστε πολύ χοντρές για να πάμε στην παραλία, πολύ άσχημες για να βγούμε στην τηλεόραση ή πολύ μεγάλες για να ασχοληθούμε με την πολιτική, μας μαθαίνουν ότι η εμφάνιση μας δεν είναι απλώς το πως δείχνουμε αλλά και το μέτρο σύμφωνα με το οποίο κρίνεται η αξία μας. Αυτό προφανώς δεν ισχύει – το πώς φαίνεσαι και το τι αξίζεις είναι δύο εντελώς άσχετα πράγματα – αλλά είναι κατι που η κοινωνία μας διδάσκει ξανά και ξανά.

photo pinterest

Μέσω της σεξουαλικής παρενόχλησης

Όταν οι γυναίκες γίνονται δέκτες σχολίων σεξουαλικής φύσης χωρίς τη συγκατάθεση τους στο δρόμο, στο διαδίκτυο ή σε ιδιωτικό χώρο, μαθαίνουν ότι το σώμα τους είναι δημόσια περιουσία, την οποία οι άλλοι μπορούν να σχολιάζουν όπως θέλουν. Μαθαίνουν επίσης ότι δεν έχουν λόγο για το τι συμβαίνει στο σώμα τους, πράγμα που σημαίνει ότι το σώμα τους δεν είναι πραγματικά δικό τους.

Μέσω του ευτελισμού της σεξουαλικής παρενόχλησης

Ο τρόπος με τον οποίο οι σεξουαλικές επιθέσεις, οι παρενοχλήσεις, η ηδονοβλεψία και άλλες μορφές κακοποιητικής συμπεριφοράς απεικονίζονται στα μέσα ενημέρωσης και συζητούνται στην πραγματική ζωή, δίνει την εντύπωση ότι “τα αγόρια είναι αγόρια” και ότι οι πράξεις μεθυσμένων φοιτητών ή καταρτισμένων κοινωνικά και επαγγελματικά αντρών διαφέρουν από την πραγματική σεξουαλικώς κακοποιητική συμπεριφορά. Αυτή η στάση μετατρέπει τις γυναίκες σε αντικείμενα, διδάσκοντας τους ότι η παραβίαση της συναίνεσης τους δεν είναι τόσο μεγάλη υπόθεση.

Μέσα από το γυμνό (δυο μέτρα και δυο σταθμά)

Η γύμνια μπορεί να είναι απελευθερωτική ή ενδυναμωτική, αλλά ο τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιείται συχνά στα μέσα ενημέρωσης αντιπροσωπεύει μια ανησυχητική δυναμική εξουσίας. Οι γυναίκες είναι συνήθως τα «αντικείμενα της προσοχής» και οι άνδρες, αυτοί που υποτίθεται ότι κοιτάζουν. Η πλειονότητα των γυμνών στα μουσεία τέχνης είναι γυναίκες και οι ταινίες με ανδρικό γυμνό είναι πιο πιθανό να θεωρηθούν κατάλληλες άνω των 18 απ’ ό,τι εκείνες με γυναικείο γυμνό. Τοποθετώντας έναν ετεροφυλόφιλο άνδρα στη θέση του θεατή και προσαρμόζοντας την πλειονότητα του περιεχομένου σύμφωνα με τις προτιμήσεις του, η τηλεόραση και ο κινηματογράφος στέλνουν το μήνυμα ότι οι στρέιτ άντρες είναι οι μόνοι άνθρωποι που υπάρχουν – ή τουλάχιστον οι μόνοι άνθρωποι των οποίων οι επιθυμίες έχουν σημασία. Επίσης, αρνείται στις γυναίκες τον ρόλο τους ως υποκείμενα, δίνοντας την εντύπωση ότι οι στρέιτ γυναίκες δεν μπορούν να κερδίσουν ευχαρίστηση από το να κοιτάζουν, και διαγράφει εντελώς οποιαδήποτε από τις πολλές, πολλές άλλες σεξουαλικότητες που υπάρχουν.

Μέσω της ενθάρρυνσης περιττών τελετουργιών ομορφιάς

Δεν έχω κανένα πρόβλημα με τις γυναίκες που αποφασίζουν να υποβληθούν σε αποτρίχωση, πλαστική χειρουργική και άλλες επεμβάσεις που αποσκοπούν στην ομορφιά, ειμαι μια από αυτές άλλωστε. Το πρόβλημα δεν είναι ότι υπάρχουν τελετουργίες ομορφιάς – αλλά ότι οι γυναίκες μαθαίνουν ότι είναι χρέος τους να συμμετέχουν σε αυτές. Οι άνδρες, από την άλλη, ενθαρρύνονται να κάνουν πολύ λιγότερα από αυτά. Για παράδειγμα, μια γυναίκα με αξύριστα πόδια είναι βέβαιο ότι θα δεχτεί επικριτικά σχόλια για αυτή της την επιλογή ακόμη και από αγνώστους, ενώ από τους άνδρες δεν αναμένεται καν να βάλουν ξυράφι στα πόδια τους, ούτε θυμάμαι ποτέ να έδειξε κανείς έναν άντρα με αξύριστα πόδια στον δρόμο και να είπε «ιου, αυτός είναι αξύριστος». Το γεγονός ότι μας λένε πως πρέπει να βαφόμαστε, να αφαιρούμε τις τρίχες από το σώμα μας ή να κάνουμε δίαιτα, στέλνει το μήνυμα ότι το πώς το σώμα μας φαίνεται στους άλλους είναι πιο σημαντικό από το πώς αισθάνομαστε οι ίδιες μέσα σε αυτό.

Ως επακόλουθο απομακρυνόμαστε από τις δικές μας προτιμήσεις, ακόμη και από σωματικές αισθήσεις όπως η πείνα και η δυσφορία – μαθαίνουμε να τα υπομένουμε όλα αυτά στο όνομα μιας αυστηρά καθορισμένης ιδέας για την «ομορφιά».

photo pinterest

Μέσω της κυριαρχίας της ανδρικής ευχαρίστησης

Τόσο στην κρεβατοκάμαρα όσο και σε άλλους τομείς της ζωής, οι γυναίκες λαμβάνουν το μήνυμα ότι υπάρχουν για να ικανοποιούν τους άνδρες (συγκεκριμένα τους στρέιτ άνδρες). Το διπλό πρότυπο που μαθαίνουν τα κορίτσια για το στοματικό σεξ είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Μια πρόσφατη μελέτη στο Journal of Sex Research διαπίστωσε ότι τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες πιστεύουν ότι το στοματικό σεξ σε μια γυναίκα είναι μεγαλύτερη υπόθεση, πιο δύσκολο και πιο δυσάρεστο από το στοματικό σεξ σε έναν άνδρα. Μια άλλη μελέτη, στο Canadian Journal of Human Sexuality, κατέγραψε ότι η πλειονότητα των φοιτητών, αλλά όχι των φοιτητριών, είχαν δεχθεί στοματικό σεξ κατά την τελευταία τους σχέση.

Επιπλέον, αυτό που βλέπουμε στο mainstream πορνό αντικατοπτρίζει συχνά την ιδέα ότι η ανδρική ευχαρίστηση είναι υποχρεωτική, ενώ η γυναικεία ευχαρίστηση είναι προαιρετική. Αν τα βάλουμε όλα αυτά μαζί, έχουμε μια συνολική εικόνα που αποθαρρύνει τις γυναίκες από το να μάθουν για το σώμα τους, ενθαρρύνοντάς τες αντίθετα να βλέπουν το σώμα τους ως εργαλείο για να ευχαριστούν τους άλλους. Ενώ φυσικά μπορεί να είναι πολύ διασκεδαστικό να δίνεις ευχαρίστηση σε κάποιον άλλο, το να αποκλείεις το άλλο μισό της εξίσωσης διδάσκει στις γυναίκες ότι το σώμα τους είναι μόνο αντικείμενο – ποτέ υποκείμενο.

Η αντικειμενοποίηση και η αυτό-αντικειμενοποίηση αποτελούν εμπόδια στην προσπάθεια μας να αποκτήσουμε την ψυχική ηρεμία, τον σεβασμό και την ενδυνάμωση που μας αξίζει. Πρέπει να τονίσουμε στις γυναίκες και στους άνδρες ότι η εμφάνιση δεν υπαγορεύει τη μεταχείριση των ανθρώπων με αξιοπρέπεια και σεβασμό και ότι η αισθητική δεν πρέπει να αποκλείει την ιεράρχηση και άλλων τμημάτων του εαυτού. Εκτός αυτού, υπάρχουν πολύ χειρότερα πράγματα που θα μπορούσε να είναι κάποιος από “μη ελκυστικός”. Ας σκεφτούμε, λοιπόν, πόσα άλλα πράγματα έχουμε να προσφέρουμε στον κόσμο, πέρα από ένα όμορφο πρόσωπο και ένα γυμνασμένο σώμα.

Για περισσότερη τροφή για σκέψη:

cover photo pinterest