Διάσημα Πίνακες: «Ο θάνατος του Μάρα» ένα από τα πιο γνωστά έργα της εποχής της τρομοκρατίας

12 Οκτ 2022

Από σήμερα θα ξεκινήσουμε ένα review σε κάποια από τα πιο διάσημα έργα Τέχνης στον κόσμο, διαφόρων τάσεων, τεχνοτροπίας, ύφους και εποχής.

Έργα που άφησαν το αποτύπωμά τους και έγιναν αντικείμενα μελέτης και ανάλυσης και συνετέλεσαν στην εξέλιξη της Τέχνης και του τρόπου σκέψης πολλων καλλιτεχνών αλλά και του φιλότεχνου κοινού!

“Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΜΑΡΑ” του Ζακ Λουί Νταβίντ το 1793.

Ο πίνακας ελαογραφίας σε καμβά “Ο θάνατος του Μαρά” σε διαστάσεις 162Χ168cm (γαλλικά: La Mort de Marat ή Marat assassiné ) είναι ένα από τα πιο διάσημα έργα της περιόδου της Γαλλικής Επανάστασης. Φιλοτεχνήθηκε από τον Γάλλο ζωγράφο Ζακ-Λουί Νταβίντ, το 1793, και θεωρείται ένα από τα μεγαλύτερα αριστουργήματα του. Ο πίνακας, που είναι σχεδιασμένος με νέο-κλασικό ύφος, απεικονίζει τον νεκρό Ζαν Πολ Μαρά λίγες στιγμές μετά την δολοφονία του, το βράδυ της 13ης Ιουλίου 1793, από την Σαρλότ Κορντέ, στο λουτρό του.

Ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζεται το γεγονός αυτό από τον φίλο του Μαρά, Ζακ-Λουί Νταβίντ, κάνει τον πίνακα ένα από τα πιο γνωστά προπαγανδιστικά έργα στην ιστορία της τέχνης. Ο πίνακας αποτελεί, ταυτόχρονα, και ένα από τα πιο γνωστά έργα της εποχής της Τρομοκρατίας. Μετά το τέλος της περιόδου αυτής ο πίνακας είχε και αυτός ανάλογη αποδοχή. Ο Νταβίντ βρέθηκε σε άσχημη θέση και αποχώρησε προσωρινά από το προσκήνιο. Η επόμενη περίοδος που θα μπορέσει να δουλέψει κανονικά είναι όταν θα γίνει προσωπικός ζωγράφος του Ναπολέοντα.

Ο γεννημένος στην Ελβετία Ζαν Πολ Μαρά ήταν μια πολύ σημαντική μορφή για της Γαλλικής Επανάστασης. Εκδότης της εφημερίδας «Φίλος του λαού», είχε καταφέρει με τα πύρινα άρθρα του να βρεθεί στην κορυφή της εξουσίας ενώ συνέβαλε με αυτά στην καταδίκη του Λουδοβίκου του 16ου. Ήταν μέλος της Λέσχης των Κορδελιέρων και ηγετική μορφή στην Επιτροπή Κοινής Σωτηρίας, που είχε δημιουργηθεί λίγους μήνες νωρίτερα, μέσα από την οποία οδήγησε σε αποφάσεις για μαζικές εκτελέσεις ανθρώπων που θεωρούνταν ύποπτοι για συνωμοσία κατά της Επανάστασης (σφαγές Σεπτεμβρίου).

Μετά τη δολοφονία, στον Νταβίντ ζητήθηκε ένας πίνακας που θα θύμιζε το προηγούμενο έργο του Les Derniers moments de Michel Lepeletier, που αφορούσε τον θάνατο ενός άλλου πολιτικού άνδρα της Γαλλικής επανάστασης, του Λουίς Μισέλ Λεπελετιέ, που είχε γίνει το ίδιο έτος, στις 20 Ιανουαρίου.

Σε λιγότερο από τέσσερεις μήνες το έργο παρουσιάστηκε στην Συμβατική Εθνοσυνέλευση. Είναι γνωστό πως ο πίνακας πάντα παρουσιαζόταν δίπλα σε αυτόν του θανάτου του Λεπελετιέ, σε κάθε περίπτωση, αλλά η καταστροφή του τελευταίου πίνακα έχει στερήσει από τους κριτικούς τέχνης την δυνατότητα σύγκρισης των δύο έργων, τα οποία ο Νταβίντ θεωρούσε τα δύο καλύτερά.

Το στυλ του πίνακα είναι νεοκλασικό, ενώ παρουσιάζει κάποια μικρά στοιχεία προς τον μοντερνισμό.

Κατά την περιγραφή του θέματος, ο πίνακας μεταφέρει τον θεατή στο λουτρό όπου ο Μαρά δολοφονήθηκε, λίγες στιγμές μετά το περιστατικό. Η δράση βρίσκεται στο κάτω μισό του πίνακα, ενώ το πάνω μισό είναι κενό. Στον πίνακα εμφανίζεται μόνο ο Μαρά, που ξεψυχά, ενώ απουσιάζει τελείως η Κορντέ.

Η πληγή από το μαχαίρι, το οποίο βρίσκεται στο πάτωμα, είναι λεπτή και το αίμα τρέχει από αυτή, λερώνοντας ένα λευκό σεντόνι που υπάρχει κάτω από το σώμα. Τα μάτια του είναι κλειστά ενώ το κεφάλι του είναι γυρτό στον δεξί του ώμο. Το πρόσωπο του Μαρά, στην αριστερή πλευρά του πίνακα, αν και υπάρχει σε αυτό κάποια ένδειξη πόνου, μοιάζει περισσότερο γαλήνιο και λούζεται από ένα ζεστό κιτρινωπό φως. Στα χέρια του διατηρείται κάποια ένταση. Στο δεξί του χέρι κρατά μια πένα, ενώ στο αριστερό κρατά ακόμα το γράμμα το οποίο του έδωσε η Σαρλότ Κορντέ για να τον ξεγελάσει.Το γράμμα, το οποίο έχει πάνω σημάδια από αίμα, αναγράφει, μαζί με την ημερομηνία και τα ονόματα του αποστολέα και του παραλήπτη, το εξής: «Αρκεί που είμαι αρκετά δυστυχής ώστε να έχω δικαίωμα στη φιλανθρωπία σας» (Il suffit que je sois bien Malheureuse pour avoir Droit a votre bienveillance)

Πάνω από το λουτρό υπάρχει ένα ξύλινο επίπεδο με πράσινο τραπεζομάντιλο, ενώ μπροστά υπάρχει ένα ξύλινο ορθογώνια κουτί πάνω στο οποίο βρίσκονται υλικά γραφής. Εκεί είναι γραμμένο από τον Νταβίντ το εξής: À MARAT, DAVID. (Στον Μαρά, Νταβίντ). Στο βάθος, το υπόβαθρο είναι σκοτεινό και κενό, ζωγραφισμένο με γρήγορες πινελιές.

Η ζωγραφική του Νταβίντ είναι ρεαλιστική και θα μπορούσε να παρομοιαστεί με φωτογραφία, αλλά το θέμα είναι σαφές πως είναι ψεύτικο. Το σώμα, για παράδειγμα, είναι σχεδόν καθαρό από αίματα ενώ η τοποθέτηση του μαχαιριού στο έδαφος και όχι πάνω στο στήθος του θύματος, όπως το είχε αφήσει η Κορντέ, εξυπηρετεί την πολιτική ιδεολογία του Νταβίντ και όχι την πιστή αναπαράσταση του γεγονότος. Αυτό έχει οδηγήσει, έκτοτε, πολλούς κριτικούς να αποκαλούν τον πίνακα «ένα όμορφο ψέμα».

Ένα από τα μοντέρνα στοιχεία του πίνακα αποτελεί το υπόβαθρο της εικόνας. Δεν παρουσιάζει κάτι συγκεκριμένο, αλλά είναι ένα σκοτεινό κενό που καλύπτει τον μισό πίνακα. Με τον τρόπο αυτό υπερτονίζεται το θέαμα που βρίσκεται στο κάτω μέρος του. Το σκοτάδι έρχεται σε αντίθεση με το φωτεινό πρόσωπο του Μαρά, κάνοντάς το να φαίνεται ακόμα πιο απόκοσμο.

Το έργο βρίσκεται στο Βασιλικό μουσείο Καλών Τεχνών του Βελγίου.

Χρήστος Πετρίδης

Όνειρό μου είναι να προσφέρω σε εκείνους που έχουν ανάγκη και για αυτό τον σκοπό επιστρατεύω όλα όσα έχω μάθει μέσα από την τηλεόραση, την τέχνη, τη γραφή και τον λόγο, πιστεύοντας πως η συσπείρωση των ανθρώπων θα μας οδηγήσει σε έναν καλύτερο κόσμο! #giaenankaliterokosmo