2 tips να ξεπεράσεις το συναίσθημα της αποτυχίας

«Θεέ μου, είμαι τόσο ηλίθια»

Δεν ξέρω για εσένα , αλλά εγώ συνήθιζα να λέω αυτή τη φράση όλη την ώρα.

Χτυπάς το δάχτυλο του ποδιού σου σε κάποιο έπιπλο.. Θεέ μου, είμαι τόσο ηλίθια.

Ξεχνάς το όνομα κάποιου που μόλις σου συστήθηκε ή λες λάθος όνομα.. πώπω, είμαι τόσο ανόητη.

Μπορεί συχνά να τα λέμε όλα αυτά μέσα σε ένα χιουμοριστικό πλαίσιο, αλλά μερικές φορές τα λέμε και αρκετά σοβαρά, ειδικά όταν έχουμε αποτύχει σε κάτι. Ωστόσο η αποτυχία είναι απλώς ένα μέρος της ζωής μας, αλλά πώς ανταποκρινόμαστε σε αυτήν;

Ο καθένας από εμάς ανταποκρίνεται με διαφορετικό τρόπο, ο τρόπος αυτός όμως επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την ψυχική μας υγεία και ισορροπία.

Εάν μπήκες να διαβάσεις αυτό το άρθρο τότε μάλλον αντιμετωπίζεις και εσύ το ίδιο πρόβλημα, οπότε θεωρώ ότι ίσως θα σε βοηθούσε εάν αρχικά συνειδητοποιούσες τη διαφορά μεταξύ δύο όρων, ο ένας είναι η ντροπή και ο άλλος η ενοχή. Εάν και συχνά συγχέουμε την σημασία των λέξεων αυτών, στην πραγματικότητα είναι αρκετά διαφορετικές.

Θέλουμε να νιώθουμε ενοχές περισσότερο από ό,τι ντροπή.

Νομίζω ότι η κατανόηση του γιατί, η κατανόηση της διαφοράς μεταξύ αυτών των δύο λέξεων, είναι το πρώτο βήμα ώστε να αρχίσεις να νιώθεις περισσότερη σύνδεση και λιγότερη θλίψη, περισσότερη εμπιστοσύνη, λιγότερο άγχος, περισσότερη αγάπη, αποδοχή και λιγότερη μοναξιά. Είναι πραγματικά κατι τόσο απλό, αλλά ταυτόχρονα τόσο ισχυρό και βαθύ.

Ας αρχίσουμε από το βασικό ερώτημα:

Γιατι η ενοχή είναι προτιμότερη απο την ντροπή;

Η έμπνευση για αυτό το θέμα προήλθε από μια TEDX ομιλία της Brené Brown, που έτυχε να ακούσω πρόσφατα, η οποία με επηρέασε τόσο που την σκεφτόμουν για μέρες. Λέγεται “The power of vulnerability” και είναι διαθέσιμη στο YouTube. Μετα την ομιλία της άρχισα την ψάχνω λίγο εκτενέστερα και βρήκα ένα εξίσου ενδιαφέρον podcast της Oprah’s Super Soul, στο οποίο η Brené ήταν καλεσμένη και σχολίαζε το ίδιο θέμα.

Η Brené Brown είναι διδάκτωρ – ερευνήτρια στον τομέα της ντροπής και της ευαλωτότητας και στην προαναφερθείσα ομιλία κάνει μια απίστευτα σημαντική διάκριση μεταξύ ντροπής και ενοχής. Όπως είπα, επιδιώκουμε να αισθανόμαστε περισσότερες ενοχές και λιγότερη ντροπή, αλλα γιατί; Σύμφωνα με την Brené, η ντροπή συσχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με καταστάσεις όπως ο εθισμός, η κατάθλιψη, η αυτοκτονία, ο εκφοβισμός, η επιθετικότητα, η βία και οι διατροφικές διαταραχές, ενώ η ενοχή, από την άλλη πλευρά, έχει το αντίθετο αποτέλεσμα.

Ας μιλήσουμε λοιπόν πρώτα για την ντροπή, τι είναι ντροπή;

Η ντροπή είναι ένα επώδυνο συναίσθημα, μεσα στο οποίο νιώθουμε ολοκληρωτικά ελαττωματικοί, αισθανόμαστε αποτυχημένοι και απαράδεκτοι. Συχνά ντρεπόμαστε όταν νιώθουμε ότι δεν είμαστε κάτι αρκετά – σε ένα ικανοποιητικό για εμάς και κυρίως για τα κοινωνικά δεδομένα επίπεδο: αρκετά όμορφοι, αρκετά αδύνατοι, αρκετά έξυπνοι, αρκετά δυνατοί, αρκετά προνομιούχοι, αρκετά επιτυχημένοι, αρκετά τέλειοι..

Τότε τι είναι η ενοχή;

Η ενοχή είναι επίσης ένα αρνητικό συναίσθημα, αλλά αφορά κάτι που έχουμε κάνει ή κάτι που νομίζουμε ότι έχουμε κάνει και είναι αντικειμενικά λάθος.

Έτσι, εκεί που η ντροπή ταυτίζεται με το “είμαι κακός”, η ενοχή ταυτίζεται με το “έχω κάνει κάτι κακό”, και αυτή η διάκριση είναι απίστευτα σημαντική.

Η ντροπή εστιάζει στον εαυτό μας ενώ η ενοχή εστιάζει στη συμπεριφορά – κάτι δεν πάει καλά με μένα έναντι του ότι έκανα κάτι λάθος.

Ας πούμε, για παράδειγμα, ότι μόλις έφαγες μόνη σου μια ολόκληρη σακούλα με πατατάκια. Η ντροπή σε αυτή την περίπτωση θα ήταν οι σκέψεις:  “είμαι χοντρή, είμαι αξιολύπητη”. Η εστίαση είναι στον εαυτό σου, πράγμα που φαίνεται από την χρήση του ρήματος “είμαι”, όπως “είμαι αηδιαστική”. Ενώ στο ίδιο σενάριο ενοχή θα ήταν εαν είχες πει στον εαυτό σου: “Είναι πραγματικά ανόητο εκ μέρους μου να τρώω ασυναίσθητα”, ή “Ήταν ανόητο εκ μέρους μου να αρπάξω ολόκληρη τη σακούλα αντί ρίξω μια μερίδα σε ένα μπολ”. Η εστίαση εδώ είναι στη συμπεριφορά.

Γιατί λοιπόν είναι σημαντική αυτή η διάκριση;

Επειδή η ντροπή μας κάνει να νιώθουμε ότι είμαστε πραγματικά ελαττωματικοί και αυτό μας οδηγεί σε ακραίες σκέψεις όπως: ότι δεν ανήκουμε πουθενά ή ότι δεν αξίζουμε αγάπη. Ενώ η ενοχή, από την άλλη πλευρά, μας δίνει τη δυνατότητα να κάνουμε ένα βήμα πίσω, να παρατηρήσουμε την κατάσταση και να δούμε τι είναι αυτό που μας ενοχλει και πως μπορούμε, εφόσον θελουμε πραγματικά, να το αλλάξουμε.

Μια ψυχαναλυτική έρευνα που διάβασα υποστήριζε ότι «η ντροπή χαρακτηρίζεται από την επιθυμία να κρυφτούμε και να ξεφύγουμε, ενώ η ενοχή από την επιθυμία να επανορθώσουμε.» Είναι μια απλή διάκριση, που όμως είναι ικανή να αλλάξει μακροπρόθεσμα την ψυχολογία και τον τροπο σκέψης μας.

Πως μπορει να επιτευχθεί αυτό;

1| ΑΛΛΑΖΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΜΑΣ ΜΟΝΟΛΟΓΟ

Έχοντας κατανοήσει τη διαφορά μεταξύ των δύο εννοιών, μπορούμε πραγματικά να αρχίσουμε να παρατηρούμε πότε ταυτιζόμαστε με το αίσθημα της ντροπής, πότε δηλαδή κάνουμε αυτόν τον εσωτερικό μονόλογο, όπου κυριαρχεί το “είμαι” και στην συνέχεια να προσπαθήσουμε να αλλάξουμε την κατεύθυνση του μονολόγου αυτού, να τον κατευθύνουμε δηλαδή από τον εαυτό μας προς στη συμπεριφορά.

Αντί, λοιπόν, να πούμε “είμαι τόσο κακιά κόρη”, μπορούμε να πούμε “γεια σου μαμά, τώρα είδα τις κλήσεις σου,  λυπάμαι που δεν σου τηλεφώνησα νωρίτερα”. Από τον εαυτό μας στη συμπεριφορά μας.

Αντί να πούμε κάτι σαν “Είμαι τόσο ηλίθια, που ξέχασα το όνομα σου”, θα μπορούσαμε να πούμε “Έι, πόσο ανόητο εκ μέρους μου, συγγνώμη. Μπορεις να μου θυμίσεις πως σε λένε;” Από τον εαυτό μας στη συμπεριφορά μας.

Είναι μια απλή αλλαγή, αλλά αλλάζει ολόκληρη την προοπτική μας, όταν αναγνωρίζουμε ότι δεν είμαστε εμείς που έχουμε ελαττώματα, αλλά η συμπεριφορά μας, τότε μπορούμε να αρχίσουμε να κάνουμε βήματα για να την βελτιώσουμε.

2| ΛΕΓΟΝΤΑΣ ΤΙΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΜΑΣ

Βέβαια σε κάποιους από εμάς, και σιγουρα έχω βρεθεί και εγω σε αυτή τη θέση πολλες φορές, είναι πολύ δύσκολο να αποβάλλουμε εντελώς το συναίσθημα της ντροπής, τόσο δύσκολο ώστε η απλή αλλαγή του λεξιλογίου δεν είναι και δεν πρόκειται να είναι ποτέ αρκετή. Και αυτός είναι ο δεύτερος λόγος για τον οποίο θεωρώ σημαντική την αναγνώριση της διάκρισης μεταξύ ντροπής και ενοχής, διότι αν γνωρίζεις ότι εισαι κάποιος που ζει μέσα στη ντροπή, τότε σίγουρα ξέρεις πόσο τοξική είναι αυτή η κατάσταση και πώς πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα.

Η Brené Brown το λέει ως εξής: αν βάλεις τη ντροπή στο μικροσκόπιο, χρειάζεται μόνο τρία πράγματα για να αναπτυχθεί εκθετικά: μυστικότητα, σιωπή και κριτική.

Το πρόβλημα, λοιπόν, είναι ότι τόσοι πολλοί από εμάς ντρεπόμαστε, αλλά δεν μιλάμε γι’ αυτό, το κρατάμε για τον εαυτό μας, με αποτέλεσμα το συναίσθημα αυτό να εσωτερικεύεται και να διογκώνεται . Έτσι, όταν νιώθουμε πραγματική ντροπή, πρέπει να εξασκηθούμε σε ένα πράγμα, στην ευαλωτότητα, αυτό σημαίνει ότι πρέπει να μπούμε μέσα στις ιστορίες μας και ύστερα να τις μοιραστούμε με κάποιον, όσο περίεργα και άβολα κι αν νιώθουμε μερικές φορές.

Εάν και υπαρχει η πεποίθηση ότι η ευαλωτότητα είναι ταυτόσημη με την αδυναμία, στην πραγματικότητα θεωρώ ότι χρειάζεται μεγάλη ψυχική δύναμη από τον καθένα μας για να τολμήσει να «εκτεθεί» και να αφήσει την ευάλωτη πλευρά του να φανεί προς τα έξω. Για μένα η ευαλωτότητα είναι σημάδι δύναμης και όχι αδυναμίας!

Αυτό που είναι σημαντικό, όμως, είναι να μοιραζόμαστε την ιστορία μας, τον αγώνα μας, την εκάστοτε δυσκολία ή ανασφάλεια μας με κάποιον που μπορεί να μας καταλάβει, με κάποιον που έχει αναπτύξει το συναίσθημα της ενσυναίσθησης· πράγμα που σημαίνει ότι μπορεί να μπει στη θέση μας, στη δυσφορία που μας προκαλεί η εκάστοτε κατάσταση και να τη νιώσει μαζί μας, να είναι μαζί μας σε αυτή χωρίς να μας κρίνει.

Η ντροπή μετριάζεται πραγματικά όταν συνειδητοποιούμε ότι δεν είμαστε μόνοι μας σε αυτό που νιώθουμε και βιώνουμε, οπότε ίσως αυτό που έχεις να μοιραστείς να βοηθήσει εκτός από εσένα που θα το επικοινωνήσεις και αυτόν που θα σε ακούσει, πολλες φορές χωρίς καν να γίνεται αντιληπτή αυτή η βοήθεια.

Μην φύγεις γιατι σου έχω μια άσκηση πριν κλείσουμε: εάν θέλεις, τώρα που ολοκλήρωσες την ανάγνωση αυτού το άρθρου και σίγουρα εισαι πιο συνειδητοποιημένος/ή όσον αφορά τα προαναφερθέντα συναισθήματα, γράψε σε ένα χαρτί μια κοινή αφορμή ντροπής με την οποία ταυτίζεσαι και προσπάθησε να δεις αν μπορείς να αλλάξεις τη διατύπωση σου, μεταφέροντας το βάρος από τον εαυτό σου προς τη συμπεριφορά! Κόλλησε αυτό το χαρτάκι στο ψυγείο, για να το βλέπεις συχνά μέσα στην μέρα σου και να θυμάσαι όσα διάβασες σήμερα.

Η δίκη μου είναι:

Είμαι τεμπέλα και αναβλητική. (ντροπή)

Δεν έκανα όσα θα μπορούσα σήμερα, θα τα κάνω όμως αύριο. (ενοχή)

Και τελικά την επόμενη μέρα όντως τα έκανα!

Εάν σου άρεσε το άρθρο μου μπορείς εδώ να τα διαβάσεις όλα!